Bilanço barışı için stok affı fırsatı
Hemen herkes 7440 sayılı Yapılandırma Kanunu’nda yer alan matrah ve vergi artırımı düzenlemesine yoğunlaştı ancak, şirketlerin 2021 ve 2022 yıllarında oldukça bozulan bilançolarına esas işletme kayıtlarının düzeltilmesine ilişkin içinde stok affının da yer aldığı özel düzenlemeyi gözden kaçırmamalarında fayda var!
Abdullah Tolu - Yeminli Mali Müşavir
Stok affı düzenlemesi ile gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine, işletmelerinde mevcut olduğu halde kayıtlarında yer almayan yani faturasız emtia, makine, teçhizat ve demirbaşları yasal kayıtlarına intikal ettirmek suretiyle, kayıtlarını fiili duruma uygun hale getirme imkanı sağlanıyor (7440 sayılı Kanun, Mad. 6/1). Bu şekilde, faturasız satın alınan ve işletmede fiilen bulunup da muhasebe kayıtlarında yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlar kayıtlara alınabiliyor, yasal kayıtlar fiili duruma uygun hale getirilebiliyor! Yaşanan fahiş fiyat artışları ile yüksek enflasyon işletmelerin bilançolarında düzeltme yapılma ihtiyacı doğurdu. Bu açıdan bakıldığında, stok affı, son derece doğru ve önemli bir düzenleme!
KİMLER YARARLANABİLECEK?
Stok affından tüm gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri yararlanabilecek. Yani, serbest meslek erbabı, ferdi ticari işletmeler, adi ortaklıklar, kollektif şirketler, adi komandit şirketler ile sermaye şirketleri, kooperatifler, iktisadi kamu kuruluşları, dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler ve iş ortaklıkları bu düzenlemeden yararlanarak, stok beyanında bulunabilecek.
Stok affı beyanının 31 Mayıs 2023 tarihine kadar yapılması şart! Şirketlerin, işletmelerinde mevcut olduğu halde kayıtlarında yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlarını 31 Mayıs 2023 tarihine (bu tarih dahil) kadar KDV yönünden bağlı oldukları vergi dairelerine verecekleri beyanname ve eki envanter listesiyle bildirmeleri gerekiyor (1 No.lu Tebliğ ekinde bulunan Beyanname (EK:18) ve Envanter Listesi (EK:19).
Ekinde envanter listesi olmayan beyannameler kabul edilmiyor, bu hususa dikkat edilmesinde fayda var! Deprem bölgesi içinse özel bir beyan süresi var. Hazine ve Maliye Bakanlığı'nca mücbir sebep hali ilan edilen Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Elazığ, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa ile Sivas'ın Gürün ilçesinde mükellefiyet kaydı bulunanların KDV stok beyanına ilişkin beyanname ve eki envanter listesini mücbir sebep halinin sona erdiği tarihi takip eden üçüncü ayın sonu olan 31 Ekim 2023'e kadar vermeleri, tahakkuk edecek tutarları da aynı süre içinde ödemeleri gerekiyor.
RAYİÇ BEDEL ÜZERİNDEN YAPILACAK
Stok affı beyanı; emtia, makine, teçhizat ve demirbaşların bildirim tarihindeki rayiç bedelleri üzerinden yapılacak. Rayiç bedeller mükellefin bizzat kendisi tarafından tespit edilebileceği gibi, bağlı olduğu meslek kuruluşuna da tespit ettirilebilecek. Bildirilen kıymetler yasal kayıt süresi içerisinde kayıtlara intikal ettirilecek. Alım satım işletmelerinde satışa hazır mallar, imalatçı işletmelerde ise hammadde, malzeme, yarı mamul ve mamul mallar stok affı kapsamında beyan edilebilecek.
AMORTİSMAN YASAĞI VAR
Stok affı kapsamında beyan edilen kıymetler, stok beyanında bildirilen rayiç bedelden düşük bedelle satılamayacak. Gerçek satış bedelinin düşük olması hâlinde, kazancın tespitinde beyan edilen kayıtlı rayiç bedel dikkate alınacak. Stok beyanında bildirilen rayiç bedeller satış kazancının tespitinde maliyet olarak kabul edilecek. Bildirime dahil edilen amortismana tabi iktisadi kıymetler için amortisman ayrılamayacak.
Faturasız emtia, makine, teçhizat ve demirbaşların "stok affı" kapsamında kayıtlara alınabilmesi için, bunların rayiç bedeli üzerinden tabi oldukları oranın yarısı esas alınmak suretiyle KDV hesaplanarak, stok beyanına ilişkin beyanname ve envanter listesinin 31 Mayıs 2023 tarihine (bu tarih dahil) kadar verilmesi ve tahakkuk edecek verginin de aynı süre içinde ödenmesi gerekiyor.
STOK AFFI KDV'YE TABİ
Faturasız olarak satın alınmış emtia, makine, teçhizat ve demirbaşların 'stok beyanı/affı' kapsamında kayıtlara alınabilmesi için, mutlak suretle bunların teslimlerinin KDV'ye tabi olması ve belirlenmiş oranlarda KDV ödenmesi gerekiyor. Dolayısıyla, teslimleri KDV'den istisna olan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlarla ilgili olarak stok beyanı/affından yararlanılması mümkün bulunmuyor. Stok beyanı/affı kapsamında beyan edilen sadece emtiaya ilişkin olarak hesaplanarak ödenen KDV indirilebilecek ancak iade konusu yapılamayacak.
Stok affı kapsamında beyanda bulunan mükelleflere, belgesiz mal bulundurduğu gerekçesiyle re'sen cezalı KDV tarhiyatı yapılmayacak (KDVK Mad. 9/2).
ÖZEL KARŞILIK HESABI AÇILACAK
Şirketler, bu şekilde aktiflerine intikal ettirdikleri emtia için; makine, teçhizat ve demirbaşlar için olmak üzere bilançonun pasifinde iki özel karşılık hesabı açacaklar. Emtia için ayrılan karşılık tutarı, ortaklara dağıtılması veya işletmenin tasfiye edilmesi hâlinde, sermayenin unsuru sayılacak ve vergilendirilmeyecek. Örneğin, beyan edilen malların kayda alınması nedeniyle oluşan 20 milyon lira fonu gerçek kişi ortağına dağıtan şirket 2 milyon lira (=20 milyon lira x %10) kar dağıtım stopajını ödemeyecek, ortak bu dağıtım kar payı sayılmadığı için 2 milyon lira (= (20 milyon lira/2 x % 40) - (2 milyon lira)) gelir vergisinden kurtulacak.
Makine, teçhizat ve demirbaşlar için ayrılan karşılıkta durum biraz farklı. Bunlar için ayrılan karşılık birikmiş amortisman olarak kabul edilecek, bildirime dahil edilen makine, teçhizat ve demir- başlar için amortisman ayrılmayacak.
MALİYE KONTROL EDEBİLİR
Evet, Maliye; stok affı kapsamında yapılan beyanları her zaman kontrol edebilir. Ancak, Maliye 7326 sayılı Kanun hariç bugüne kadar çıkarılan yapılandırma yasaları kapsamında yapılan stok beyanlarını hiç kontrol etmedi ve incelemedi. Sadece 7326 sayılı Kanuna ilişkin başvuru süresinin sona erdiği 30 Eylül 2021 sonrasında, matrah ve vergi artırımından sonra en fazla ilgi gösterilen stok beyan düzenlemesi kapsamında yapılan stok beyanlarını ve eki envanter listelerini belirli kriterlere göre analiz ederek, riskli olan beyanları tespit etti. Bu kapsamda stok beyanları riskli bulunan yaklaşık 400 mükellefin tamamı özel esaslara tabi bulunan mükellefler arasında yer alıyor. Yapılan inceleme sonucunda, beyanları riskli bulunan bu 400 mükelleften gerçeğe aykırı ve gerçek durumu yansıtmadığı anlaşılanların stok beyanları iptal edildi.
VARLIKLARIN DEĞERİ ARTIRILABİLİR Mİ?
Hayır, kesinlikle artırılamaz. Çünkü, stok affı ile, kayıtlarda miktar ve tutar olarak yer almayan varlıkların kayda alınması amaçlanıyor. İşletmede kayıtlı olup da değeri çeşitli nedenlerle düşük olan varlıkların değerinin, stok affı düzenlemesinden yararlanılarak artırılması mümkün bulunmuyor.
Özellikle emtia stok affı, yararlananlara ciddi vergisel avantajlar sağlıyor. Şirketler işletmede fiilen mevcut olup kayıtlarda yer almayan emtiaların kayda alınmasına ilişkin düzenlemeye bu nedenle oldukça fazla ilgi gösteriyor. Şirketlerin kendi durumlarını değerlendirilerek, işletmede fiilen mevut olup kayıtlarda yer almayan emtiaları için stok affı düzenlemesinden yararlanmalarında fayda var!
Stok affının sağladığı avantajlar neler?
!) Faturasız emtia, makine, teçhizat ve demirbaşların faturası devletten alınmış olacak.
2) Faturasız emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlar düşük bir KDV ile kayıtlara alınacak.
3) Faturasız mal bulundurulduğu gerekçesiyle cezalı KDV tarhiyatı yapılma riski ortadan kaldırılmış olacak (KDVK. Mad. 9/2).
4) Emtia için ödenen KDV indirim konusu yapılabilecek.
5) Kayıtlara alınan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlar nedeniyle hem bilançonun aktif tarafında hem de işletmenin özkaynaklarında da bir artış sağlanmış olacak.
6) Bildirilen emtia nedeniyle özel fon hesabına alınan tutar, ortaklar tarafından şirketten vergisiz olarak çekilebilecek.
7) Devlet güvencesinde geleceğe yönelik risksiz, düşük KDV'li stok yaratılacak.
Stok affının dezavantajları neler?
1)Kayda alınan faturasız makine, teçhizat ve demirbaşlar için ödenen KDV indirim konusu yapılamayacak,
2) Kayda alınan makine, teçhizat ve demirbaşlar için özel karşılık hesabına alınan tutar sermayeye eklenemeyecek, bunlar için amortisman ayrılamayacak,
3) Kayda alınan makine, teçhizat ve demirbaşların satış bedelinin tamamı, duran varlık satış karı olarak vergilendirilecek.
