Matrah artırımını ihlal edenleri bekleyen büyük tehlike
2022 yılının matrah artırımına alınması büyük ilgi gördü. Süresi haziran sonuna kadar uzatılan yapılandırma beraberinde riskleri ve tehlikeleri de getiriyor.
Abdullah Tolu Yeminli Mali Müşavir
Matrah ve vergi artırımı, iş dünyası ve vergi mükelleflerinin yapılandırma yasalarında en çok ilgi gösterdiği düzenleme. Bunun nedeni ise oldukça basit: Devlet, matrah ve vergi artırımı düzenlemesiyle mükelleflere, yasada belirlenen ödemeyi yapmaları halinde vergi incelemesi yapmama garantisi veriyor. Mükellefler de söz konusu ödemeyi yaparak bu garantiyi elde ediyorlar. Bu işin güzel tarafı. Bir de kötü tarafı var, o da matrah ve vergi artırımlarının ihlal edilmesi.
İşte matrah ve vergi artırımı yapanları bekleyen asıl tehlike de ihlal halinde ortaya çıkıyor. Matrah ve vergi artırımlarını ihlal edenleri tam olarak "Kırk satır mı, kırk katır mı" olayına benzer bir durum bekliyor.
"Kırk satır mı, kırk katır mı" durumu ne?
Bu deyim aslında bir masaldan geliyor: "Sultan büyük bir suç işlemiş olarak karşısına getirilen kişiye sormuş: "Kırk katır mı istersin kırk satır mı?" Kırk satır ile idam edileceğini düşünen ve diğer seçeneğe yönelen adam: "Kırk katır!" demiş. Adamın bedeninin her bir parçası başka bir katıra bağlanmış. Ayrı yönlere giden katırların kırbaçlanmasıyla adam, büyük acılar içinde parça parça olarak ölmüş..."
Bu deyim günümüzde, çıkmazı olmayan durumlar için kullanılıyor. Matrah ve vergi artırımının ihlal edilmesi olayında da benzer bir durum söz konusu. Matrah ve vergi artırımlarının ihlal edilmesi halinde de geri dönüş kesinlikle söz konusu olmuyor. Bu nedenle, matrah ve vergi artırımının ihlal edilmesi halinde yaşanacaklarla ilgili iş dünyası ve vergi mükelleflerini uyarmakta fayda var.
Uyarı tam olarak ne ile ilgili?
Yapılacak uyarı, tahakkuk eden vergileri süresinde ödemeyerek matrah ve vergi artırımlarını ihlal eden şirketlerin karşılaşacakları yaptırımlarla ilgili. Bu yaptırımlar ise, oldukça ağır! Yani, dimyata pirince giderken, evdeki bulgurdan olma durumu söz konusu!
Matrah ve vergi artırımı, yapana ne fayda sağlıyor?
Matrah ve vergi artırımı yaparak buna ilişkin tahakkuk eden vergiyi ödeyen mükellefler, matrah ve vergi artırımı yaptıkları yıl veya yıllar için, artırım konusu vergi türleri yönünden "vergi incelemesi yapılmama garantisi" elde ediyor. Matrah ve vergi artırımı aslında vergi incelemesine karşı bir kasko sigortası niteliğinde! Mükellefler, artırım yaptıkları yıllarla ilgili düşük tutarda bir "sigorta parası" ödeyerek, vergi incelemesinden kurtuluyorlar.
Devlet neden matrah ve vergi artırımı imkanı sağlıyor?
Ülkemizde mükelleflerin vergi incelemesine alınma ve incelenme oranı son derece düşük. Hakkında vergi incelemesi yapılan mükellef sayısının toplam mükellef sayısına oranı yani inceleme oranı 2022'de yüzde 2.26; 2021 yılında yüzde 1.68; 2020'de yüzde 1.58; 2019 yılında ise yüzde 1.45. Yani 100 mükelleften 3'ü bile incelenemiyor.
Devlet, matrah ve vergi artırımı düzenlemesiyle mükelleflere, yasada belirlenen ödemeyi yapmaları halinde haklarında vergi incelemesi yapmama garantisi veriyor. Mükellefler de bu ödemeyi yaparak bu garantiyi elde ediyorlar. Ayrıca, devlet, bir taraftan yasada belirlenen tutarda vergi alıyor ve ödenen bu vergileri kazancın tespitinde gider olarak kabul etmiyor, diğer taraftan da matrah artırımı yapılan yıllarda zarar varsa, bu zararların 2022 yılında tamamının, diğer yıllarda ise yüzde 50'sinin mahsubunu kabul etmiyor. Bu şekilde bir denge sağlamaya çalışıyor.
Matrah ve vergi artırımı hangi yıllar için yapılabiliyor?
7440 sayılı yasaya göre matrah ve vergi artırımı; 2018, 2019, 2020, 2021 ve 2022 yılları için sırasıyla yıllık gelir ve kurumlar vergisi ile KDV ve gelir/kurum stopaj beyanları için yapılabiliyor.
Artırım yapmak yeterli değil, tahakkuk eden vergilerin ödenmesi de şart!
Matrah ve vergi artırımının geçerli olabilmesi için, tahakkuk eden verginin peşin veya aylık taksitler halinde toplam 12 eşit taksitte ödenmesi gerekiyor. Ayrıca, artırımın geçerli olabilmesi için, ilk iki taksitin süresinde ödenmesi de şart! Matrah veya vergi artırımı sonucunda tahakkuk eden vergilerin tamamının peşin olarak ödenmesi hâlinde, bu vergilerden yüzde 10 da indirim yapılıyor ve taksit katsayısı uygulanmıyor.
Matrah ve vergi artırımında mağduriyet en çok ihlal halinde yaşanıyor!
Matrah ve vergi artırımında mağduriyet, bu artırımlar sonucunda tahakkuk eden vergilerin yasada öngörülen şekilde ödenmemesi nedeniyle bu artırımların ihlal edilmesi halinde yaşanıyor.
Matrah ve vergi artırımlarını ihlal edenler, bu artırımların sağladığı avantajları kaybediyorlar. Matrah ve vergi artırımları bozulanların, kendilerine yeni bir hak verilmesi için başvurmadıkları makam – kurum kalmıyor. Ama nafile, mükelleflere ihlal ettikleri bu artırımları canlandıracak (ihya edecek) yeni bir hak bugüne kadar hiç verilmedi. Sadece ilgili yıllar için yeniden matrah artırımı yapmalarına imkan sağlandı.
İhlal edenleri neler bekliyor?
Matrah ve vergi artırımında bulunanlar, tahakkuk eden vergileri kanunda belirtilen süre ve şekilde ödememeleri halinde, bu artırımların sağladığı avantajları/hakları kaybediyorlar ve bazı yaptırımlarla karşı karşıya kalıyorlar. Bunlar neler mi? İşte ihlal edenleri bekleyen şeyler:
1) Matrah ve vergi artırımının sağladığı vergi koruması ortadan kalkıyor.
2) Matrah ve vergi artırımının bozulması, tahakkuk eden verginin tahsilini engellemiyor, bu vergiler maalesef silinmiyor, tahakkuk eden vergiler gecikme zammıyla takip ve tahsil ediliyor.
3) Matrah ve vergi artırımını ihlal edenler "ilk vergi incelemesine alınacak mükellefler listesi"ne dahil ediliyorlar.
Dimyata pirince giderken evdeki bulgurdan olmayın!
Matrah ve vergi artırımında bulunup tahakkuk eden vergileri yasada öngörülen süre ve şekilde öde(ye)meyecek olanların, bu artırımları yapmamalarında fayda var. Çünkü, matrah ve vergi artırımlarını ihlal edecekleri daha baştan belli olanların, işin sonunda hem öncelikli incelemeye alınma hem de yararlanamadıkları artırımların vergisini ödeme durumuyla karşı karşıya kalmaları muhtemel!
Dolayısıyla, dimyata pirince giderken evdeki bulgurdan olmamak ve kırk satır mı kırk katır mı olayı ile karşılaşmamak için, matrah ve vergi artırımına karar vermeden önce iyi düşünmekte fayda var!
Sonuç olarak;
Matrah ve vergi artırımı gerçekten bir kasko sigortası niteliğinde. Ancak, artırım nedeniyle tahakkuk eden vergilerin yasada belirtilen süre ve şekilde ödenmesi şart! Tahakkuk eden vergilerin kanunda belirtilen süre ve şekilde ödenmemesi halinde, matrah ve vergi artırımının sağladığı vergi incelemesi sigortası kaybediliyor, ayrıca bu mükellefler öncelikli olarak vergi incelemesine alınıyorlar. Matrah ve vergi artırımında bulunacak mükelleflerin bu durumu dikkate alarak, kırk kere düşünüp bir kere karar vermeleri gerekiyor. Artırım nedeniyle tahakkuk eden vergileri ödeyemeyecek olanların daha baştan bu artırımı yapmamaları kendi lehlerine.
Buradan matrah ve vergi artırımı yapacak olanlara uyarımız; eğer öde(ye)meyecekseniz, matrah ve vergi artırımı yapmayın!
