Mikro girişimciliğin eskimeyen fırsatı

Belce Örü / INBUSINESS

Pek çoğunuz (bilhassa da kadınsanız) iş yerinizde, dost buluşmalarınızda, aile ziyaretlerinde ya da eğitiminize devam ederken ders aralarında Oriflame, Avon, Farmasi ya da Amway vb. gibi doğrudan satış sektöründe hizmet veren markaların kataloglarına denk gelmişsinizdir. Bir tanıdığınız ya da siz Tupperware markalı bir ürünü evinizde tavsiye veya referans üzerine kullanmaya başlamış olabilirsiniz. Uzun lafın kısası belki siz değil ama bir tanıdığınız büyük ihtimalle Amway, Avon, Farmasi, Forever, Herbalife Nutrition, Huncalife, Kyäni, LR Health & Beauty, Oriflame, Tupperware markalı bir ürünü temsilcisinden doğrudan görerek ve işiterek satın almıştır.

Peki, asıl soru şu: Özellikle de 90'lar ve 2000'lerin başında oldukça popüler olan bu satış yöntemi gelişen e-ticarete rağmen cazibesini hala nasıl oluyor da koruyor? INBUSINESS olarak bu soruya bu alanda faaliyet gösteren şirketlerin yöneticileriyle görüşerek cevap aradık. Ortak kanı: "Evet, mikro girişimcilik yükselen trendde. Pandemi döneminde artan esnek çalışma talebi ve ek gelir arayışı mikro girişimciliğe kapı açan doğrudan satış sektörüne istikrarlı bir şekilde büyüme sağladı. Sektör 2030'a kadar da dönüşerek ve Z kuşağını kucaklayan yeni atılımlarla büyümeye devam edecek."

186 MİLYAR DOLARLIK BÜYÜKLÜK

Öncelikle doğrudan satış sektörünün Türkiye'de ve dünyadaki genel durumunun rakamlar üzerinden ilerleyerek fotoğrafını çekelim. Herbalife Devlet ve Kurumsal ilişkiler EMEA Bölge Müdürü/ Doğrudan Satış Derneği Genel Koordinatörü olan Samet Serttaş'ın verdiği bilgiler şaşırtıcı bir büyüklüğe işaret ediyor: "2022 itibarıyla dünyada 186 milyar dolarlık büyüklüğe ulaşan doğrudan satış sektörü, 128 milyona yükselen girişimci sayısı ile yüzde 1.5 oranında büyüme hızına ulaştı.

Türkiye, AB ülkeleri arasında büyüme oranında pozitif ayrışıyor. Doğrudan satış sektörü AB'de 2021'de yüzde 3 büyüme göstermişken Türkiye'de ciro bazlı büyüme bir önceki yıla kıyasla yüzde 24.4 artarak 2021'de 3.5 milyar liraya ulaştı. Hedeflerimiz doğrultusunda 2022'de geçen yılın rakamlarını koruyan sektörün, 2023'te çift haneli büyüyeceğini öngörüyoruz. Doğrudan satıştaki toplam harcama artışının ise yüzde 35'i wellness (zindelik), yüzde 25'i kozmetik ve kişisel bakım ürünleri ile yüzde 16'sı ise ev alet ve gereçlerinden geldi."

EN BÜYÜK HACİM HİNDİSTAN'DA

Asya Pasifik, 2021'de doğrudan satış kuruluşları pazarındaki en büyük bölge oldu. Hindistan, doğrudan satış endüstrisinde hızla gelişerek yıllık bazda payı yüzde 12.1'e yükseldi. ASSOCHAM raporundaki veriler de Hindistan'daki her bir katılımcının ortalama satışının yılda yaklaşık 300 dolar olduğunu ortaya koyuyor. Sektör ülkede 6 milyon kişiye istihdam sağlıyor.

Asya Pasifik'i takip eden Kuzey Amerika ise globalde doğrudan satış kuruluşları pazarındaki en büyük ikinci bölge oldu. Doğrudan Satış Dernekleri Federasyonu (WFDSA) İcra Direktörü Tamuna Gabilaia, Hindistan'ın sektörde en çok hacme ulaşan ülkesi olduğunu vurgulayarak doğrudan satışın son yıllardaki ivmesinin altında yatan nedenleri şöyle ifade etti:
"Pandemi gibi krizlerde ya da enflasyonun yüksek seyrettiği dönemlerde sektör büyüyor. İnsanlar ek gelir üretme ihtiyacı hissediyor. Bizim sektör de tüm dünyada olduğu gibi ABD'de de ürün gamını geliştirdi çok sayıda yeni temsilciye ulaştı. Çünkü pandemide ayrıca bir topluluğun parçası olmak daha önemli hale geldi. Bu dijitale kendini yakın hisseden Z kuşağı için de büyük bir ihtiyaç."

DİJİTALE GEÇİŞ HIZLANDI

Öte yandan çevrimiçi alışverişin yukarı yönlü büyüme grafiği pandemi sürecinde dijital kanallara yönelik artan taleple birlikte iyiden iyiye ivme kazandı. Globalde hizmet veren doğrudan satış platformları da bu yönde iş modelinde değişiklikler yapmaya ve online'a da kucak açmaya başladı.
Bu doğrultuda Hindistan'da Amway, Oriflame, Tupperware gibi doğrudan satış platformları Flipkart, Snapdeal, eBay, Amazon gibi e-ticaret portalları üzerinden ürün satmaya başladı.

Fakat çevrimiçi kanallarda olduğu gibi pandemide mikro girişimciliğin yükselişi, artan esnek çalışma talebi ve ek gelir arayışı doğrudan satış sektörünün istikrarlı bir şekilde büyümesine de yardımcı oldu. Her iki satış yönteminde de aslında satıcılar zamanını istedikleri yönde şekillendirme, özel hayatla iş hayatı dengesini sağlayabilme, ek gelir yaratma ve dolayısıyla finansal bağımsızlık elde etme şansına sahipler.

Satıcılar için doğrudan satışın e-ticaretten ayrışan noktalarına baktığımızda doğrudan hiç veya az bir sermaye ile iş sahibi olma şansı sunulması, satışı yapılan ürün ile ilgili doğrudan ve kapsamlı bilgi sahibi olmak için eğitimler düzenlenmesi, aidiyet bilincinin daha kuvvetli olması, doğrudan bir networke dahil olma ve bu yönde bir portföy oluşturabilme olanakları göze çarpıyor. Ayrıca Tupperware Türkiye Genel Müdürü Filiz Ecet, özellikle kırsal kesimde doğrudan satışın sosyalleşme ve gündelik hayatı renkli kılma fırsatı sunduğuna vurgu yaparak Anadolu'nun pek çok yerinde düzenli olarak insanların bir araya geldiği Tupperware partileri düzenlendiğini belirtiyor.

"Marka temsilcilerimiz birlikte tatile çıkıyor yakın arkadaş oluyor" diyor ve ekliyor: "Biz de onlarla düzenli olarak bir araya gelerek eğitim ve seminerler düzenliyoruz. Yeni nesil kadın girişimcileri ödüllendiriyoruz. Toplumun tüm kanallarına girebiliyorsunuz. Bu nedenle toplumsal değişimi, eğilimi, alışkanlıkları çok kolay takip edebiliyorsunuz. Marka algısı ve bağlılığı geliştirmeniz çok daha kolay ve sürdürülebilir oluyor."

Z KUŞAĞI OLMAZSA OLMAZ!

Her sektörde olduğu gibi doğrudan satışta da hem müşteri hem de çalışan ayağında belirleyici olan hedef kitle artık Z kuşağı. Dolasıyla artık her marka kalıcı olabilmek için attığı adımlarda Z kuşağını düşünüyor ve yatırımlarını bu doğrultuda yapıyor. Pek çok kişi tarafından nostaljik ya da geleneksel bir iş modeli olarak düşünülen doğrudan satışın bu anlamda yeni kuşakları yakalayabilmesi kritik önem taşıyor. Bu alanda marka temsilcilerinin attıkları adımlara baktığımızda artık ürün kataloglarının sadece matbu değil dijital olarak da yayınlandığını görüyoruz. Oriflame Türkiye Genel Müdürü Ebru Erkan Ayanoğlu, ayrıca her sene yeni girişlerde üyelerinin yüzde 20'sini Z kuşağının oluşturduğunu söylüyor ve konuşmaya devam ediyor:
"18-30 yaş grubunda bu işi yapanlardan bir başarı sıralaması oluşturuyor ve onlarla özel toplantılar yapıyoruz. Z kuşağı bu işi önce annelerinden görüp öğreniyor. Sonra da bir miras gibi devralıyor ve devam ettiriyorlar."

Huncalife Genel Müdürü Gülben Pehlivan ise "Sosyal medyada kapalı gruplarda da bilgi paylaşımı yapıyoruz" diyor ve ekliyor: "Dijital ve sosyal medyayı da aktif kullanmaya özen gösteriyoruz."

BÜYÜME TRENDİ

Herbalife Türkiye Genel Müdürü Ediz Haksal, sektörün önde gelen şirketleri olan üyelerinin yarattığı sinerjiyi ile büyüme trendinin devam edeceğini aktarıyor ve sektörün uzun vadeli hedeflerini şöyle açıklıyor: "Her yıl çift haneli büyüme rakamlarını yakalıyoruz. 2030 itibarıyla 10 milyon doğrudan satıcı yani mikro girişimciye ulaşacağız. Sektör olarak adaptasyona, çağı yakalamaya büyük önem veriyoruz. İnternet üzerinden alışveriş sektörümüz için de büyük bir güç, bu alana daha çok yatırım gündemimizde. Ancak internet satışları doğrudan satışın ana kolu olan sosyal satışı olumsuz etkilemeyecektir. Tüketicilerin arkadaş tavsiyesine biçtiği değer hâlâ çok yüksek, bu durum sürdüğü müddetçe sosyal satış varlığını koruyacak."

KİŞİYE ÖZEL SATIŞ

Haksal, Doğrudan Satış Derneği'nin üç temel ayak üzerinde varlığını devam ettirdiğini belirtiyor: "Sosyal etki misyonu, kişiye özel satış ve sosyalleşme." İlk ayakta özellikle de kadınların finansal özgürlüklerini elde etmelerinde rol oynamak en önemli adımı oluşturuyor. Haksal, sektörün yüzde 70 oranında kadın girişimcilerden oluşan toplam 1,5 milyonu aşkın doğrudan satış temsilcisine istihdam olanağı sağladığını belirtiyor.

Son ayaktaki madde ile ilgili kesin olarak söylenebilir ki insan var olduğu sürece ise sosyalleşmenin sağladığı avantaj sektörde varlığını sürdürecek. Kişiye özel satışa gelecek olursak, aslında bu konu şu anda her türlü kanalın gündeminde olduğu gibi doğrudan satış işinde de Yapay Zeka (AI), pazarını şekillendiren ve yükselen bir trend. Müşterinin geçmiş alışverişlerinden stok hacmini takip etmek, öngörüde bulunmak ve alışveriş eğilimine göre bir seçki sunmak böylece kolaylaşıyor.

Geleneksel anlamda ise doğrudan satış temsilcilerinin müşterilerle doğrudan ve birebir iletişime girmesi onları tanımalarına ve hayat biçimleri ile eğilimlerine göre yol almalarına sebebiyet veriyor. Son kertede teknoloji ve dijitalleşme doğrudan satışa da ufak dokunuşlar yapıyor, Z kuşağı iş yapış biçimini şekillendiriyor ve mikro girişimciliğin en eski yöntemlerinden olan doğrudan satış fırsatlar sunmaya devam ediyor.

3 KİŞİDEN 1'İ EK İŞ YAPIYOR

Asya merkezli doğrudan satış şirketi QNET'in araştırma şirketi Akademetre ile Türkiye çapında gerçekleştirdiği "Doğrudan Satışa Yönelik Yaklaşımlar ve Covid-19 Sürecinin Etki Değerlendirmesi" raporuna göre her altı kişiden biri, doğrudan satış gibi düşük sermayeli girişim alanlarının fazlalığını Türkiye'de girişimciliğin gelişmesinde önemli bir faktör olarak belirtiyor. Araştırma verileri her üç kişiden 1'inin ek iş yaptığını ortaya koyuyor. Her 10 kişiden 1'i ise, ek iş olarak doğrudan satış ile uğraştığını belirtiyor.

SEKTÖR CAZİBESİNİ KORUYOR

-2022'de dünyada 186 milyar dolarlık büyüklüğe ulaştı. l
-Girişimci sayısı yüzde 1.5 büyüme hızıyla 128 milyona ulaştı.
-Doğrudan satış sektörü AB'de 2021'de yüzde 3 büyüme göstermişken Türkiye'de ciro bazlı büyüme bir önceki yıla kıyasla yüzde 24.4 artarak 2021'de 3.5 milyar liraya ulaştı.
-Toplam harcama artışının ise yüzde 35'i wellness (zindelik), yüzde 25'i kozmetik ve kişisel bakım ürünleri ile yüzde 16'sı ise ev alet ve gereçlerinden geldi.
-2023'te çift haneli büyüme bekleniyor.