Toplu taşımada endişeli bekleyiş

Pandemiyle birlikte hayatımıza giren uzaktan çalışma, dünyanın pek çok ülkesinde toplu taşımadan kaçışa neden olurken, milyarlarca dolarlık hacim oluşturan bu sektörün geleceği de sorgulanmaya başladı.

Pek çok çalışanın -özellikle de beyaz yakalı- hayalini kurduğu 'uzaktan çalışma' sonunda zorla da olsa gerçek oldu. Covid-19 insanların, kendi ve sevdiklerinin hayatından endişe etmesine neden olurken hayat da bir noktada devam etmek zorunda. İşlerini evden yürütebilenler mart ayından bugüne kişisel karantina hayatlarını yaşıyor. Ofise dönüşümlü olarak gidenler ya da her gün işe gitmek zorunda olanların önemli bir kısmı ise şahsi araçlarıyla ulaşımı sağlamayı tercih ediyor. Malum, kalabalıktan kaçınmak, virüse yakalanmamak için imkanı olan herkes direksiyon başına geçmiş durumda.

Şu anda tartışılan konu ise toplu taşımadaki bu değişikliklerin kalıcı olup olmayacağı. Evet, pandemi tüm insanlık için yeni bir hayat tarzı dizayn edilmesine ön ayak oldu. Ancak hala devam eden olağanüstü koşullarda alınan önlemlerin ne kadar kalıcı olacağı, olursa ne gibi etkiler doğuracağı tartışılıyor. Bu noktada akıllara ilk versiyonu 1997'de çıkan ve içerdiği şiddet nedeniyle büyük eleştirilere neden olan Carmageddon oyunu geliyor. Oyunda kadın ya da erkek kahramanı seçen oyuncu bir araba yarışına katılıyor ve aslında yarışmaktan başka her şeyi yapıyor. Oyunun amacı arabayla şehirde terör estirmek, insanlara ve araçlara çarparak puan kazanmak... Uzmanlar bireysel otomobillerin pandemi dönemiyle çok fazla tercih edilmesinin zaman içinde 'Carmageddon' etkisi yaratabileceğini düşünüyor.

Bilim insanları birçok farklı alanda olduğu gibi toplu taşımacılık konusunda da dünyanın her köşesinde araştırmalar yapmaya başladı bile. Uzaktan çalışma nedeniyle, kentlerde işe gidiş ve dönüş saatlerinde yaşanan yığılmalar da, büyük oranda azaldı. Araştırmaların çok büyük bölümü, bu yeni çalışma tarzının pandemi sonrası da kalıcı bir model olacağında ısrarlı. Arizona Eyalet Üniversitesi ve Chicago Illinois Üniversitesi'nin pandemi sonrası davranış eğilimlerine yönelik araştırması, ABD'lilerin pandemiyle birlikte değişen davranışlarını salgın sonrası da devam ettireceklerini gösteriyor.

İŞ 'ETKİNLİK' HALİNE GELDİ

Uzmanlar, uzaktan çalışma alışkanlıklarının ne ölçüde kalacağını hararetle tartışırken, Rutgers Üniversitesi'nden James Hughes, bu durumu yeni bir devrimin işaret fişeği olarak yorumluyor. "Bu, günümüz iş dünyasında kritik bir an" diyen Hughes'a göre, Covid-19'un yarattığı şok, beyaz yakalı çalışma sisteminin modasının geçtiğini ortaya çıkardı ve iş, artık gidilen bir yer olmaktan çıkıp, 'etkinlik' haline geldi. Deneyimli bir şehir planlama uzmanı olan Profesör Hughes, yakın gelecek için, çalışanların yalnızca ihtiyaç duyduklarında buluştukları ve merkezi olmayan yeni bir ofis coğrafyası öngörüyor.

TOPLU TAŞIMA ENTÜBE OLDU

Financial Times'da yayınlanan bir analize göre, iş ve özel dünyamızdaki bu yeni normal, beraberinde, toplu taşıma sektörünün geleceğinde de tehlike çanları çalmaya başladığına işaret ediyor. Analizde, "Covid-19'dan sonra bu yolcuların büyük bölümü geri dönmezse ne olacak?" sorusuna yanıt aranıyor ve bunun, New York'tan, Singapur'a kadar dünyadaki tüm şehirler için endişe verici bir soru olduğuna vurgu yapıyorlar.

Pandeminin ABD'de başladığı günlerde ilk araştırmalar, toplu taşımacılığın hastalığı şehrin arterlerine yaydığını gösteriyor. Ancak taşımacılık şirketleri tarafından finanse edilen sonraki bazı araştırmalar, uygun güvenlik önlemlerine sahip otobüs ve trenlerin, ofis ve evlerden daha riskli olmadığına insanları ikna etmeye çalıştı. Tarihte ilk kez metrolarını gece boyunca kapatan New York Büyükşehir Ulaşım Şirketi (MTA) agresif temizlikleri rutin haline getirdi.

Neticede bu şirketler, beyaz yakalılar, ofis çalışanları ve öğrencileri büyük ölçüde kaybetti. MTA verilerine göre New York'ta nisan ayında metroyu kullanan yolcu sayısı, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 90 azalırken, bu oran ekim ayında da yüzde 70 idi.

6,9 MİLYAR DOLAR KAYIP

New York ve Philadelphia'ya hizmet veren ve ABD'deki yolcu sayısına göre üçüncü en büyük toplu taşıma sistemi olan New Jersey Transit'in Genel Müdürü Kevin Corbett ise toplu taşımanın eskisinden daha güçlü olarak geri döneceğine inananlardan. Her ne kadar şirketin trenleri, salgın öncesine göre yüzde 20, otobüsleri ise yüzde 50 azalan hacimle çalışsa da Corbett'in öngörüsüne göre bu kalıcı olmayacak. İddiasına delil olarak, 11 Eylül saldırılarını takip eden süreci örnek gösteren Corbett, "O zamanlar insanlar gökdelenin geleceğini merak ediyorlardı. Şimdi, süper yüksek apartmanlar şehre hakim değil mi?" diye soruyor.

Corbett'e katılmayan kesime göreyse, sürecin böyle devam etmesi, New York'un metro, otobüs ve demiryollarındaki hizmetlerini ortadan kaldırabilir. New York Üniversitesi'nde yapılan bir araştırmaya göre, tarifeler, geçiş ücretleri, vergiler ve diğer sübvansiyonlardan elde edilen gelirdeki düşüşün bu yıl New York MTA için 6,9 milyar dolar olduğu tahmin ediliyor.

New York MTA Genel Müdürü Patrick Foye, ABD kongresinden yardım gelmemesi halinde, şirketin en az sekiz bin çalışanını işten çıkarabileceğini bildiriyor.

'CARMAGEDDON' OLUR MU

Toplu taşımadan bu kaçış, sadece evde kalmayı ya da yürümeyi değil, aynı zamanda otomobile hücumu da beraberinde getirdi. Büyük şehirlerde yollar ve otoparkların, eskisinden çok daha fazla otomobille dolu olduğunu herkes gözlemliyor. Yeşil ulaşım savunucuları, bu yeni eğilimin, büyük kentlerde, kötü bir üne sahip yarış ve aksiyon oyunu 'Carmageddon' etkisi yaratacağı uyarısında bulunuyor. Kaliforniya Üniversitesi'nde seyahat davranışları araştırmacısı Giovanni Circella, toplu taşıma kullanımını azaltanların oldukça önemli bölümünün yeni tercihinin otomobil yolculuğu olduğuna dikkat çekiyor. Ama "Aksi yöndense, otomobil kullanımını azaltanların neredeyse hiçbiri toplu ulaşım araçlarına yönelmiyor" diye de ekliyor.

Volkan Özsoy / INBUSINESS