BİNALAR YEŞİLLENİYOR...
Belce Örü / INBUSINESS
Avrupa Yeşil Mutabakatı'nda özellikle üzerinde durulan inşaat ve yapı malzemeleri sektörü, mevcut potansiyeli nedeniyle Türkiye için büyük önem arz ediyor. Zira bu başlık karbondioksit salınımını tetikleyen birkaç başlığı bir arada içeriyor. İnşası sırasında çimento ve demir gibi yapı malzemelerini, devamında ise enerji, su ve diğer kaynakların kullanımı ile çevreyi doğrudan ilgilendiriyor.
Atmosfere salınan toplam karbondioksitin yüzde 24'ü binalardaki enerji tüketiminden kaynaklanıyor. İnşaat malzemeleri Avrupa'da kullanılan ham maddelerin yarısını oluştururken, inşaat ve yıkım atıkları tüm atıkların üçte birini temsil ediyor. Bu durum gayrimenkul sektöründe pasif evler, yeşil binalar gibi farklı model arayışlarının ortaya çıkmasına neden oluyor. Avrupa Yeşil Mutabakatı ise bu arayışı zorunlu hale getiriyor. AB pazarına yapılan ihracat kaynaklı CO2 salımı için ton başına 30 euro ödenmek zorunda kalınması durumunda bundan en çok 170 milyon euro ile yapı sektörünün hammaddelerinden biri olan çimento sektörünün etkileneceği öngörülüyor.
Bu doğrultuda 2030'a kadar tüm yeni binalarda, binalar kullanıma başladıktan sonra ısınma veya soğutma kaynaklı emisyonların sıfırlanması zorunlu olacak. İyi yalıtımlı ve yalnızca yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik kullanılacak. Yeni kamu binaları ise daha erken bir tarihte 2027'ye kadar sıfır emisyonlu olacak. Bir binanın tüm ömrü boyunca malzemelerinden, yapımından ve kullanımından kaynaklanan karbon emisyonlarının 2030'dan itibaren tüm yeni binalar için hesaplanması ve açıklanması gerekecek.
YEŞİL BİNALARIN ÖZELLIKLERİ
Yeşil binaların yaygınlaşması için faaliyet yürüten danışmanlık şirketi Altensis Kurucu Ortağı Dr. Emre Ilıcalı çevre dostu yeşil binaları şöyletanımlıyor:
"Yeşil binalar adı altında tanımladığımız çevre dostu binalar, tasarımı, yapımı ve işletme süreçlerinde uyulan kriterler sayesinde, çevreye ve insan sağlığına olumsuz etkileri azaltan veya ortadan kaldıran, iklim değişikliğiyle mücadele için çözümler sunan ve yaşadığımız ortamları daha konforlu hale getirmeye çalışan yapılardır. Yüksek enerji tasarrufu sağlayan bu binalarda, güneş ısı ve ışığı ile doğal havalandırma olanaklarından yararlanmaya özen gösterme, binanın yönünü iyi seçme, yalıtım ve gölgelendirme vb. uygulamalarla düşük maliyetle yüksek enerji tasarrufu sağlanabiliyor."
YESTR SERTİFİKASI
Peki, yeşil bina özelliği taşıyan bir binada neler olmalı?
Öncelikle enerji, su ve diğer kaynakların verimli kullanıldığı, güneş enerjisi gibi yenilenebilir enerji çeşitlerinden faydalanıldığı, kirlilik ve atık azaltma önlemleri ile yeniden kullanım ve geri dönüşümün sağlandığı özelliklere sahip olmalı. Bunun yanı sıra iyi kapalı çevre hava kalitesi, toksik olmayan, etik ve sürdürülebilir malzemelerin kullanıldığı, tasarım, inşaat ve operasyonda yaşam kalitesinin değerlendirildiği, değişen ortama uyum sağlayan bir tasarımı da taşımalı. Ilıcalı, bu kriterleri karşılayan binaların LEED, Breeam gibi uluslararası sertifikalarla tescillendiğini söylüyor ve ekliyor:
"Türkiye'de de resmi olarak çalışmaları yürütülmekte olan YesTR isimli yerli yeşil bina sertifikası kısa zamanda hayata geçirilecek. Ayrıca 2021'den itibaren yeni yapılan binaların NZEB (Nearly Zero Energy Building) olması zorunlu hale geldi. Bu hem enerji verimliliğinin sağlanması yönünde adımlar atılmasını hem de yenilenebilir enerjinin kullanılmasını sağlıyor.
YÜZDE 5'I YENİLENEBİLİR
Çevre Dostu Yeşil Binalar Derneği (ÇEDBİK) Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Sami Kılıç da yakın zamanda yönetmelikte yapılan değişiklikle binalarda en az yüzde 5 yenilenebilir enerji kullanımı zorunluluğu getirildiğini söylüyor ve ekliyor:
"Bu uygulamanın neredeyse sıfır enerjili binalara doğru uzanan önümüzdeki bu yolda güzel bir başlangıç olduğunu söyleyebiliriz." ÇEDBİK'in oluşturduğu sertifika sistemi olan Binalarda Ekolojik ve Sürdürülebilir Tasarım Sertifikası'nın (BEST) bu alanda Türkiye'nin ilk sertifikası olduğunu hatırlatan Kılıç, YesTR'nin BEST'te yer alan kriterlerin her binanın tipolojisine uygun şekilde genişletildiğini aktarıyor. Ilıcalı ayrıca özellikle belli büyüklüğün üzerindeki binalarda enerji ve su tüketiminin belli değerlerin altında tutulması için ısı izolasyonu, cam değerleri, yenilenebilir enerji kullanımı, yağmur suyu ve gri su gibi konular zorunlu hale geldiğini belirtiyor.
ÇEVRESEL ETKİ
Aslında hem yeşil binaların gereklilikleri hem de Avrupa Yeşil Mutabakatı'nın kriterleri aynı noktalarda birleşiyor. Buna göre bina yapım süreçlerini üç aşamalı olarak değerlendirmek ve daha tasarım aşamasından çevresel etkiyi göz önünde bulundurmak gerekiyor. Ardından biyo bazlı yapı taşlarının kullanımı gibi daha az kaynak yoğun malzemeleri tercih etmek, binanın kullanım sürecinde enerji ve su kullanımını azaltmak; son aşamada ise ömrünü tüketen binalarda ikincil inşaat malzemelerini çıkarmak, ayırmak ve dönüştürmek esas alınıyor.
ÜÇ ADIMDA YOL HARİTASI
1- Ulusal yeşil bina sertifikasını yürürlüğe koymak.
2- Eski yapıları YesTr'ye göre yenilemek. Bu yönde teşvikleri
devreye sokmak.
3- Enerji verimliliğini artırmak için akıllı bina çözümleri ve enerji verimli malzeme kullanımlarına geçmek.
TEŞVİKLER ÇALIŞMALARI HIZLANDIRACAK
Mehmet Sami Kılıç ÇEDBİK Yönetim Kurulu Başkanı
Asgari standartların en hızlı şekilde iyileştirilmesi ancak ulusal bir yeşil bina standardının hayata geçmesiyle mümkün olacak. Özellikle enerji sektöründe bu süreçlerde öncü olan AB düzenlemeleri takip edilmeli ve ivedilikle uygulamaya geçilmeli.
Ayrıca yapı malzemesi sektörünün mutabakatla beraber getirilecek sınırlandırmalara uygun olarak biçimlendirilmesi için de çalışmalar yapılması gerekiyor. Devletin oluşturacağı politikalar, düzenleyici bir yasa ve sunulacak teşvikler bundan sonraki çalışmaları hızlandıracaktır. Bunlara ek olarak toplum, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları vb. tarafından bilinçlendirilmeli.
TÜRKİYE AVRUPA'DA BİRINCİ
Amerikan Yeşil Bina Konseyi USGBC, 25 yıl içinde binalardan kaynaklanan karbondioksit emisyonlarının yılda yüzde 1,8'lik bir oranla diğer sektörlere göre çok daha hızlı bir artış göstermesini öngörüyor.
Araştırmalar, binaların yeşil binaya göre tasarlanması ve işletilmesi durumunda, geleneksel binalara göre enerji kullanımında yüzde 24 ile 50 arasında, karbondioksit emisyonlarında yüzde 33 ile 39 arasında, su tüketiminde yüzde 30 ile 50 arasında, katı atık miktarında yüzde 70 oranında, bakım maliyetlerinde ise yüzde 13 oranında düşüş sağlanabileceğini göstermektedir. Yeşil bina sayısında 2017'den beri dünyada ilk 10 ülke arasına giren ve 2019'da altıncı sıraya yükselen Türkiye, bugün Avrupa ülkeleri arasında ilk sırada bulunuyor.
ÇELİKSİZ VE BETONSUZ
2017'de kurulan Leko Labs, geliştirdiği ahşap elyafına dayalı yeni bir duvar ve zemin sistemi ile kendini 'karbon negatif' bir inşaat şirketi olarak tanımlıyor. Geleneksel inşaatın verimsizliklerinin üstesinden gelmek için kullandığı teknoloji ile devrim yaratmak istiyor. Şirket tüm dünyada sürdürülebilir konutlara geçişi hızlandırma görevine de talip...
Girişimin geliştirdiği ahşap kompozit ürünü, kütlesinin 30 bin katı ağırlığa dayanacak şekilde geliştiriliyor. Ayrıca üstün yalıtım özelliği nedeniyle ısıtma/soğutma ihtiyacını da yüzde 87'ye kadar azaltıyor.
BİNALAR SINIFLANDIRILACAK
Avrupa Birliği (AB) binalardan kaynaklanan sera gazı emisyonlarını azaltmaya yönelik hazırladığı Binalarda Enerji Performansı Direktifi'ni yeniliyor. Yeni yasa teklifine göre, bina stokunun yüzde 30'unu oluşturan enerji verimsiz binalar yani en düşük enerji derecesine (F veya G) sahip yaklaşık 60 milyon bina 2033'e kadar yenilenecek.
AB Komisyonu Başkan Yardımcısı Frans Timmermans, Binalarda Enerji Performansı Direktifi'nin öncelikli olarak en kötü performans gösteren binalara odaklanarak en uygun maliyetli yenilemelere öncelik vereceğini ve enerji yoksulluğuyla mücadele etmeye yardımcı olacağını belirtiyor. AB Komisyonu Enerjiden Sorumlu Üyesi Kadri Simson ise binalarda enerji verimliliği uygulamalarının yükselen enerji fiyatlarına da etkili bir yanıt oluşturacağını vurguluyor.