Bütçe satrancında birden çok hamleyi hesaplamak

Adil Uçar - Belce Örü / INBUSINESS

Bütçelenmiş de olsa yatırım kararlarını güncel gelişmeler doğrultusunda tekrar değerlendiriyor ve ancak ondan sonra uygulamaya alıyoruz..." 2021'de cirosunu yüz- de 40 büyüme ile 11 milyar liraya çıkartan Yaşar Holding'in İcra Kurulu Başkanı Dr. Mehmet Aktaş'ın bu sözleri aslında son dönemde küresel ticarette yaşanan aşırı dalgalanmaya Türk iş dünyasının nasıl bir stratejiyle yaklaştığını da özetliyor.

Sonuçta bir yanda pandemi döneminin etkilerini üzerinden atmaya çalışan şirketler ve tüketiciler diğer tarafta ise enflasyonu dizginlemeye çalışan gelişmiş ülke merkez bankalarının faiz hamleleri tüm dünya ticaretini olumsuz etkiliyor. Üstelik Rusya-Ukrayna savaşıyla birlikte gündeme gelen iki önemli risk de cabası: Savaş tehdidi ve enerji krizi (gıda güvenliğini de unutmamak gerek)...

İşte bu kaotik ortamda iş yapan ve küresel pazardan pay kapmaya çalışan Türk şirketleri, tedarik zincirinin kırılmasıyla birlikte yakaladığı avantajı değerlendirmek için var gücüyle üretime ve satışa odaklanmış durumda. Zira rekor kıran ihracat rakamları da yönetim kurullarının 'yurt dışı' mesaisinin artmasının sonuçlarından biri. Eczacıbaşı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Bülent Eczacıbaşı, Türk iş dünyasının rekabet ve hırsını şu sözlerle açıklıyor: "Küresel ticarette bu kadar dalgalanma varken yatırımları 'durduralım' diyemeyiz. Eğer durursak geride kalırız..."

Ancak elbette başarı kağıt üzerinde anlatıldığı gibi kolay değil. Bunu sağlamak için yeni dönemin koşullarına da uyum sağlamak, şirketi dünya gerçeklerinden uzaklaşmadan yönetmek gerekiyor. Dr. Mehmet Aktaş'ın INBUSINESS'a verdiği yeni dönemin yatırım ipuçları aslında konunun kısa bir özeti gibi: "Bu noktada önceliği geri dönüşü hızlı, verimlilik artışı getiren, kaynak kullanımını optimize eden, otomasyon ve modernizasyon ağırlıklı olan yatırımlara veriyoruz." Kuşkusuz son derece dalgalı bir dönemde Yaşar Holding'in elde ettiği yüzde 40'lık ciro artışı önemli bir başarı. Nitekim Türk şirketlerinin 2021 ve 2022'de elde ettiği ciro artış oranları tüm dünyadaki pandemi ve faiz artırımlarının yarattığı etkilere rağmen dikkat çekiyor.

KARLAR ARTIYOR

2021'de BİST100 endeksinde işlem gören şirketlerin elde ettiği net kar 2020'ye kıyasla 2,5 katına çıkarak 238 milyar 834 milyon lira olmuştu. 2022'nin ilk yarısında ise net kar artışının hız kesmeden devam ettiği görülüyor. Borsa İstanbul'da işlem gören şirketlerin 2022 ilk yarı sonuçlarına 445 borsa şirketinin karları 339 milyar lira olarak gerçekleşti. Sanayi şirketlerinin satışları 348 milyar liradan 886 milyar liraya çıkarken karları 36 milyardan 88 milyar liraya yükseldi. Sanayide satışlar yüzde 154 karlar ise yüzde 145 oranında arttı.

Sanayide öne çıkan ise Kimya oldu ve sektörün satışları yüzde 227 oranında artış gösterirken karı yüzde 327 oranında yükseldi. Sanayide 2022'nin ilk altı aylık döneminde en yüksek karı Ereğli Demir Çelik, Tüpraş ve Ford Otosan açıkladı. Ereğli 12,2 milyar lira tutarında kar açıklarken Tüpraş 11,6 milyar ve Ford Otosan 6,5 milyar lira net kar açıkladı. Yılın ilk yarısında hizmet sektörü 483 milyar lira tutarında satış geliri elde etti. 2021'in altı aylık döneminde 221 milyar lira olan satışlar yüzde 118 artış gösterdi. Sektörün karlılığı ise 12,5 milyardan 28,9 milyar liraya yükseldi.

Borsa İstanbul'da işlem gören şirketlerin açıkladığı bu rakamlar Türk iş dünyasının önemli bir yansıması. Halka açık olmayan şirketlerde de durum çok farklı değil. İstanbul Sanayi Odası'nın (İSO) mayıs ayında açıkladığı Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2021 Araştırması'nın sonuçları da Türk şirketlerin performansının hızla arttığını gösteriyor. İSO 500'de üretimden satışların yüzde 73,8 artışla 2 trilyon lirayı aştığı görülüyor. 2021'de ihracat yüzde 33,9 artışla 85,8 milyar dolara ulaşırken şirketlerin faaliyet karı da yüzde 139 artışla 342 milyar liraya yükseldi.

BÜTÇEDE ENFLASYON ETKİSİ

Evet, karlar yükseliyor ancak C-Level'in masasındaki önemli sorulardan biri bu karlılığın ne kadar 'gerçek' olduğu. Enflasyonun tüm dünyada damga vurduğu bir dönemdeyiz sonuçta. Müşteri portföyünde Tesla'nın bulunduğu, ABD'ye üretim gerçekleştiren ve bünyesinde 3 bin 700 kişiyi istihdam eden Norm Holding Yönetim Kurulu Başkanı Fatih Uysal'ın değerlendirmesi bu noktada önemli gerçekleri ortaya koyuyor: "Ciromuz geçen yıla göre yüzde 30 artmış durumda. Ancak bu artışı doğru değerlendirmek gerekiyor. Hammadde fiyatlarındaki artışı dikkate alıp sadece parasal değil tonaj açısından hesaplama yaptığımızda büyüme oranının yüzde 4 olduğu görülüyor..." İşte bugünlerde 2023 bütçesi ve ya- tırım stratejilerini masaya yatıran yönetim kurullarının gündemini de Fatih Uysal'ın dile getirdiği bu gerçek oluşturuyor, zira elde edilen karın doğru analiz edilmesi üretim, yatırım ve satış stratejilerini temelden etkileyecek önemli bir faktör.

EY Türkiye Sorumlu Ortağı ve Türkiye Sektörler Lideri Ateş Konca bu durumu şöyle anlatıyor: "Enflasyonun tüm dünyada etkisinin hissedildiği bir dönemden geçiyoruz. Bu tür dönemlerin şirketler üzerindeki en önemli etkilerinden biri ilk dönemlerde karlılıklarda yaşanan olağanüstü artışlar olarak görülür. Özellikle elinde düşük maliyetli stok bulunan şirketler ilk bilanço dönemlerinde yüksek karlar ile karşılaşır. Var olan stoklarınızın değerleme yöntemi ve finansal tablolarda enflasyon düzeltmesi uygulanmaması kazancınız gerçek değeri göstermesine sebep olabilir. Karlılık rasyo olarak hoş gelebilir ama sürdürülebilir değildir.

Kazancın sürdürülebilir olmamasının en önemli nedeni elbette harcanan stokların yenilenirken maliyetin artacak olması. PwC Türkiye Danışmanlık Hizmetleri Lideri Serkan Tarmur'a sözü verelim: "Yüksek enflasyon dönemlerinde operasyonel olarak yaşanan sorun aslında en doğal söylemiyle 'satılan malın yerine konulamaması' sorunu. Bir başka deyişle, faaliyet döngüsü tamamlanana kadar girdi maliyetlerinde yaşanan ciddi artış sebebiyle bir sonraki satın alma hacminde azalma sorunu yaşanıyor."

Bu durum şirketlerin işletme sermayesi ihtiyaçlarını artırıyor. Bu sorunu yaşamamak adına başarılı bir işletme sermayesi yönetimi şart. Aksi halde zaman içinde enflasyona yenilmemek mümkün değil. Kar marjı yüksek olan şirketler için bu daha geniş bir zaman alacak, fakat enflasyon sebebiyle bir kayıp her zaman söz konusu. Tarmur, bu tür bir riske karşı önerdiği çözümü de anlatıyor:

"Bir metafor ile açıklayacak olursak, faaliyetler sebebiyle elde edilen kar havuzunda büyük bir enflasyon deliği düşünün. Artan enflasyon o havuzu boşaltacaktır. Fakat bunu avantaja çevirmek de mümkün. Alacaklarınızı borçlarınızı ödeme sürenizden daha çabuk tahsil etmeye başladığınız durumda, işletme sermayesi yönetimi sizin kar havuzunuzdaki enflasyon deliğini kapatan bir tampona dönüşür."

Serkan Tarmur'un da dikkat çektiği soruna karşı şirketler harekete geçti bile. Bazı şirketler hem tedarik krizi hem de enflasyonun neden olduğu ürün fiyatlarındaki dalgalanma nedeniyle üretim sürecinin daha büyük bir kısmını üstlenmiş durumda.

INOVASYONA AÇIK OLUNMALI

A'dan Z'ye üretimin her kademesini kendilerinin üstlendiğini belirten Oğuz Gıda CEO'su Enes Örer "Bu sayede hem rekabet avantajı elde ediyoruz hem de kendi ürünlerimizin kalitesini yine kendimiz belirleyebiliyoruz" diyor. Nurus'un dikey entegre iş modelinin şirketi yeniliğe ve inovasyona açık hale getirdiğini söyleyen Nurus Yönetim Kurulu Üyesi Renan Gökyay da "Şirkette hammaddeler hariç neredeyse her şeyi biz üretiyoruz* diyor.

Öte yandan Arzum'un tedarik krizini ve maliyet enflasyonunu aşma yöntemi bu şirketlerden farklı. Arzum Yönetim Kurulu Başkanı Talip Murat Kolbaşı bu yöntemi şöyle açıklıyor: "650 farklı ürünümüz var ve senede yaklaşık dört milyona yakın ürün satıyoruz ama fabrikamız yok. Ürünlerin bir kısmını Türkiye'de diğer kısmını ise Batı ve Orta Avrupa'da geliştiriyoruz."

Polisan Holding CEO'su Mehmet Hacıkamiloğlu ise Uzak Doğu'dan tedarik probleminin devam ettiği bu dönemde, hammadde tedariki için daha avantajlı olan Avrupa pazarına yöneldiklerini söylüyor ve ekliyor "Yüksek kapasite- de çalıştık ve operasyonel karlılığımızı sektör normallerinin üzerine taşıdık."

KONTRAT TARİHİNE DİKKAT

Hammadde maliyeti yönetimi de bu dönemin en kritik başlıklarından birisi. Tedarik zincirinin kırılmasıyla birlikte yaşanan pek çok sorun şirketlerin farklı alternatiflere yönelmesine neden oldu. Ateş Konca hammadde temini için yapılan yeni dönem fiyatlı kontratların önümüzdeki dönemde bütçeler içinde hassas bir kalem olacağına dikkat çekiyor. Kontratın fiyatı ve vadesi şirketin stratejisini ve yatırımlarını etkileyecek önemli başlıklardan biri olacak. Bu nedenle Konca maliyetleri kontrol altında tutmak ve denetleyebilmek için hammadde kontratlarının sıkı takip edilmesi gerektiğini belirtiyor.

Enflasyon döneminin finansallar üzerindeki etkilerine bakacak olursak, yöneticilerin enflasyondan kaynaklı artan kar marjlarının nominal rakamlar olduğunu, artan işletme sermayesi ihtiyaçları sebebiyle doğrudan reel bir büyüme olarak tanımlanamayacağını unutmaması gerekiyor. Tarmur "Burada önemli olan bir başka konu da sürdürülebilir bir karlılık için girdi maliyetlerindeki yaşanan artışın fiyatlara yansıtılabilmesi. Bu en temelde rekabet avantajlarınıza ve marka algınıza bağlı. Artan maliyetlerden kaynaklı, haklı bir fiyat artışına gittiğinizde rakipleriniz bunu yapmadıysa kısa vadede satışlarda bir düşüş yaşanabilir. Fakat uzun vadede kar marjlarınızda sürdürülebilirliği yakalamış olursunuz" diyor.

Karlar üzerindeki enflasyon etkisinin yanlış değerlen- dirilmesinin yatırımların da yanlış yönlendirilmesine neden olabileceğine dikkat çeken Ateş Konca ise "Finansman ihtiyacını doğru ortaya koymayabilir. Şirketin hedeflerini belirleyen 'bütçe' dediğimiz gelir ve gider öngörüsünün sayısal yansımasını hatalı yapmamıza neden olabilir. Bu nedenle şirketin gidişatını okuyacağımız finansal tabloların doğru yansıtılması önemli" diyor.

Şirketlerin 2023 projeksiyonlarını çıkartırken cevaplamaları gereken en önemli sorulardan biri de enerji maliyetleri olacak. Ancak enerji tek boyutlu bir kalem değil. Hem bütçe üzerindeki maliyet etkisi hem de Türkiye'nin en önemli pazarı olan Avrupa Birliği (AB) üzerindeki etkisinin de değerlendirilmesi gerekiyor.

Rusya-Ukrayna savaşından yani 2022 Şubat'tan önce resesyon beklentilerinin konuşulduğu bir AB vardı. Savaş sonrası dönemde Rusya'nın doğalgaz vanalarını önce kısması sonra tamamen kapatması ile bir panik havası oluştu ve bu da artan enerji maliyetleri olarak yansıdı. Türkiye'de de enerji maliyetleri arttı fakat Avrupa'daki gibi bir arz sorunu söz konusu değil. Serkan Tarmur "Bu fark Türkiye'de üretimin devam etmesi ile sonuçlandı ve kar marjlarında görece bir avantaj yarattı" yorumun yapıyor. Ateş Konca ise önemli bir noktaya dikkat çekiyor "Evet enerji maliyetleri arttı ancak şirketler açısından enerji maliyetinin ürün içindeki payı da önemli. Eğer enerji maliyeti ürün maliyeti içinde önemli bir paya sahip değilse bu durum şirketi finansal olarak çok etkilemiyor" diyor.

Enerji fiyatlarındaki dalgalanmalar ve arz güvenliğinde yaşanacak sıkıntılar nedeniyle Türkiye'de faaliyet gösteren şirketlerin çoğu özellikle de güneş ve rüzgar gibi yenilenebilir enerji yatırımlarına hız vermiş, hatta kendi enerjilerini kendileri üretmeye başlamış durumda.
Bu konudaki en çarpıcı örnek dünya ham çelik üretiminde ilk 100 içinde 82'nci sırada yer alan Tosyalı Holding'den verilebilir. Holding aynı anda tüm tesislerinde toplam 632 bin metrekare alan üzerinde kurulacak güneş enerjisi santrali (GES) ile 140 megavat kurulu güce ulaşarak, dünyanın en büyük çatı üstü GES'e sahip şirketi olacak. Proje kapsamında santraller aşamalı planlanıp tamamlandıkça devreye alınacak. Projenin 85 megavat gücündeki ilk etabı 7 ayda, tamamı ise Nisan 2023'te tamamlanacak. Yaşar Holding'in stratejisini anlatan Dr. Mehmet Aktaş ise "Stratejilerimiz doğrultusunda 2021 ve 2022'de uygulamaya aldığımız yenilenebilir enerji yatırımlarımıza 2023'te de devam edeceğiz" diyor.

İŞLETME SERMAYESİNİ GÜÇLENDİRİN

CMS Jant CEO'su Ünal Kocaman, 2023'te enerji yatırımlarına ağırlık vereceklerini ve bu alanda 35 milyon euro yatırım yapmayı planladıklarını söylüyor. "Biz enerji tüketiminin yoğun olduğu bir sektörde çalışıyoruz. Dolayısıyla bu alanda tedbirler alıyoruz" diyor ve devam ediyor: "Daha ucuz kaynaklar bulmak ve işletme sermayesini daha etkin kullanmak için çaba sarf ediyoruz. Bu doğrultuda yenilenebilir enerji alanında özellikle de güneşte yeni yatırımlar yapmayı planlıyoruz."

Soyak Holding Yönetim Kurulu Başkanı Erkut Soyak da verimliliğin artırılması ve yenilenebilir enerji yatırımlarına ağırlık verdiklerini söylüyor. Dolayısıyla özel sektörün 2023 için çizeceği yol haritasında enerjiye erişimde maliyeti düşürücü önlemler ilk sırada yer alıyor. Bu önlemler bilhassa enerji alanında artırılsa da genel anlamda bütçelerinde maliyetleri kısmak için de formüller arıyorlar. Zira yüksek enflasyon ve banka kredilerine erişmek de sıkıntı ve bu kredilerin yüksek faizli olması bütçe dengesini ayarlarken daha da hassas davranmalarına ve öz sermayelerini güçlendirmelerine neden oluyor. Bünyesinde yer alan tüm markaların ürün portföyünü esnek üretim modeli uygulamasıyla güçlendirdiğini dile getiren Doğanlar Mobilya Grubu CEO'su İsmail Doğan, lojistik ve operasyon maliyetlerini optimize etme amaçlı yurt içinde altı noktada lojistik ve operasyon merkezleri kurduklarını söylüyor ve ekliyor: Bedelli sermaye artırımına gittik ve teminat çeşitliliğini ve likiditeyi artırmak amacıyla Pay Rehni Programı uygulamasını devreye soktuk.

2023 öncesinde pandemi, normalleşme süreci, tedarik zincirinde yaşanan krizler, Rusya-Ukrayna savaşı ve bunun diğer ülkelere yansımaları derken şirketler bütçelerini sık sık revize etmek durumunda kaldı. Makroekonomik belirsizliklerin ve değişikliklerin çok fazla olduğu bu dönem bütçe sorumlularının iş yükünü ciddi arttırdı. Bu dönemin bütçe süreçlerinde dinamik ve çevik bir yapı kurulması gerektiğini öğrettiğini söyleyen Serkan Tarmur "Başarılı bir bütçe oluşturma sürecinde bu yapıyı oluşturmanın önemli bir faktör olarak şirketlerin gündeminde olması gerekir" diyor. Ateş Konca ise hazırlanacak bütçelerin sıkı takipte olması gerektiğini düşünüyor: "Böyle bir dönemde bütçe hazırlarken domino taşı dizer gibi araya emniyet boşlukları bırakmak, temkinli olmak gerekiyor. Ayrıca artık bütçelerin çok sıkı takip edilmesi bir zorunluluk. Çünkü çok fazla değişken var ve şirketin hedeflerinden sapmaması için bu değişkenlerin etkilerinin bütçe dönemi içerisinde zamanlı olarak görülmesi, değerlendirilmesi gerekiyor."

ENFLASYONU YÖNETMEK

2022'de 114,6 milyon dolar net satış hedefi olan Kontrolmatik Teknoloji Yönetim Kurulu Başkanı Sami Aslanhan'ın 2023 hedefleri arasında yurt dışı yatırımları önemli yer tutuyor. Stratejisini anlatan Aslanhan, "Farklı ülkelerde iş geliştirme faaliyetlerimiz devam etmekte ve büyüme hedeflerimizi yakalamak için de daha fazla ülkede iş yapma hedefimizi koruyoruz" diyor.

Kuşkusuz yurt dışı pazarlarda büyümek ve ihracat gelirlerini artırmak globalde iş yapan pek çok şirketin hedefi. Bu noktada şirketler iki önemli değişkene odaklanmış durumda: Yurt dışı enflasyon ve euro/dolar paritesi. ABD Merkez Bankası'nın faiz artırımlarına agresif bir şekilde devam etmesi pariteyi 2002 seviyelerine kadar çekti. Başa baş giden parite Türk şirketleri için önemli bir risk. Dolar bazında maliyetlenen girdiler içeren ve euro üzerinden Avrupa'ya ihraç edilen mal ve hizmetlerde dezavantaj yaratıyor. Şirketler de bu zorluğu aşmak için üretim üslerini Avrupa'da konumlandırarak rekabetin içinde yer alma stratejisini uyguluyor.

YATIRIMLAR HIZ KESMİYOR

Cumhuriyet'in 100'üncü yılının kutlanacağı 2023 küresel rekabetin çok farklı noktalara taşındığı bir yıl olacak. Teknolojideki gelişmeler, tedarik zinciri sorunları, savaş, hammadde fiyatlarındaki oynaklık, küresel enflasyonun akıbeti, paritelerdeki dalgalanmalar, enerji krizi... Tüm bu değişkenler şirketlerin bütçe ve yatırım stratejilerini temelden etkiliyor. Ateş Konca'nın da dikkat çektiği gibi, şirketler stratejilerini ve bütçelerini hazırlarken her zamankinden daha aktif olmak zorunda.

Şirketler finansal tablolarını enflasyondan arındırılmış değerlerle incelemeli ve enflasyon ortamındaki rekabet koşullarına hazırlık yapmalı. Bu konularda Türk iş insanlarının kaslarının güçlü olduğu daha önceki deneyimlerden de görülüyor. Keza şirketlerin büyük bir bölümü küresel bilinmezliklere rağmen yatırımlarına devam ediyor hatta verimliliği artırmak için yeni yatırımlar da yapıyor. Tıpkı satranç maçında birden çok ileri hamleyi görenler gibi doğru bütçeyi hazırlayarak yatırımlarına yön veren şirketlerin, küresel pazarda yükseleceği ve payını artıracağı bir döneme girdik.

BÜTÇE HAZIRLAYANLARA REHBERLIK EDECEK 10 MADDE

-KAR RAKAMLARI DOĞRU ANALİZ EDİLMELİ: Kar rakamları değerlendirilirken enflasyon muhasebesi yapılması gerekiyor. Bütçeyi tamamen enflasyon muhasebesine uygun yapabilmek mümkün değilse bile yönetim kurullarına hazırlanan raporlarda kar değerlendirmesinde enflasyon ve maliyetler hesaba katılmalı.

-TAHSİLAT SÜRELERİNE DİKKAT EDİLMELİ: Tahsilat süresi stok devir hızıyla mümkün olduğu kadar uyumlu olmalı. Öne çekilebilen tahsilatlar enflasyonun bütçede açacağı deliğin kapatılmasına yardımcı oluyor.

-UZUN VADELİ BORÇLANMA ALTERNATİFLERİ DEĞERLENDİRİLMELİ: Kısa vadeli borçlanma faizler nedeniyle zorunlu olmadıkça tercih edilmemeli. Ancak uzun vadeli borçlar tasarlanırken de ipin ucu kaçmamalı zira şirketin bir süre sonra borç içinde yüzmesi riski bulunuyor.

DOĞRU STOK YÖNETİMİ YAPILMALI: Stokların devri son derece dikkatli takip edilmeli. Hammaddeden ürün stoklarına kadar her türü stok hesaplanır ve bütçeye işlenirken enflasyon ve fiyat artışları dikkate alınmalı.

DAYANIKLILIK TESTLERİ YAPILMALI: Yeni dönemin bütçeleri dinamik yapıda olmalı ve aşırı risklere karşı daha esnek senaryoları barındırmalı. Bu nedenle şirketin yapısına göre en uç gelişmeler bile senaryo haline getirilerek bütçenin tepkisi gözlemlenmeli.

-SERMAYEYİ GÜÇLENDİRMELİ: Kuşkusuz özsermaye ve özsermaye karlılığı şirketlerin kalbini oluşturuyor. Özellikle yurt dışında rekabet gücünü iyi kullanabilmek, gerekli yatırımları zamanında ve düşük maliyetli yapabilmek için özsermaye güçlendirilmeli.

-VERGİ KALEMLERİ SIKI TAKİP EDİLMELİ: Vergi şirketle- rin üretim maliyetini ve ürünün fiyatını etkileyen önemli bir faktör. Küresel hareketlilik nedeniyle yurt içi ve yurt dışında vergi konusunda pek çok değişiklik yapılıyor. Vergi etkisi ürünün satışını da etkilediği için özellikle sıkı takip edilmesi gerekiyor.

-TEKRAR ZİYARET EDİLEBİLİR BÜTÇE HAZIRLAMAK: Küresel piyasalarda çok hızlı değişiklikler yaşanıyor. Bu nedenle hazırlanan bütçe bir süre sonra gerçeklikten sapabilir ve şirketin hedeflerini gerçekleştirmesi zorlaşabilir. Yeni dönemin bütçeleri sık sık revizeye açık olmalı.

-SÜRDÜRÜLEBİLİR İŞ MODELİ: Bütçenin sürekliliğini sağlamak için sürdürülebilir iş modelleri baz alınarak hazırlanması gerekiyor.

-MALİYETLERİ DOĞRU ÖLÇMEK: Özellikle hammadde alımlarında kaynağa erişim ve kontrat süreleri dikkate alınarak hesaplama yapmak gerekiyor.

SIKI TAKİP GEREKİYOR
Ateş Konca - EY Türkiye – Sorumlu Ortak, Türkiye Sektörler Lideri, Uluslararası Vergi Danışmanlığı Lideri

-Küresel enflasyondaki hızlı artış bütçe hazırlıklarını da etkiliyor. Enflasyon bazen avantajlar sağlayabilir ancak özellikle ana iş kollarında daha ayakları yere basan planlama yapılmalı.
-Bütçe aslında şirket için bir 'öngörü'dür. Rakamların yanlış değerlendirilmesi ise şirket öngörüsünün yapılmasına hedefinin yanlış belirlenmesine neden olur.
-Bütçe bazını iyi oluşturmak, bütçe gerçekleşmelerini daha sık ve sıkı kontrol etmek, yeni senaryolara göre rakamları güncellemek gerekiyor.
-Şirketler maliyet kalemi üzerinde önemle duruyor. Burada teknoloji ile verimliliği artırmak en akılcı yol olarak görülüyor.
-Maliyetleri doğru ölçmek bu dönemin kritik başlığı. Ürün için hammadde alınıyorsa kaynağa erişimden kontrat sürelerine kadar çok dikkatli hesap yapılmalı.

KÜRESEL EKONOMİDE 2023 SENARYOLARI

Şirket yönetim kurulları bugünlerde başladıkları yoğun toplantı maratonunda 2023'e dair senaryolarını oluşturmaya başladı. Ancak bu yıl işleri çok zor çünkü küresel ekonomi son derece dalgalı ve senaryoları etkileyen faktör sayısı çok fazla. Gelin 2023 senaryolarının ana başlıklarına bir göz atalım:

-RESESYON: 2008 ABD Kredi Krizinde 'Kriz Kahini' ünvanını alan ünlü ekonomist Nouriel Roubini geçen ay ABD'de şirketlerin ve hükümetin yüksek borçlanma oranına dikkat çekerek resesyon ihtimalinin kaçınılmaz olduğunu söyledi. Resesyon tüm hükümetlerin korkulu rüyası ancak enerji krizi, tedarik zincirinin hala onarılamaması, yüksek borçluluk ve enflasyon nedeniyle faiz oranlarında yapılan artışlar 2023'te küresel resesyon ihtimalini senaryolara sokuyor.

-ENFLASYON: Enflasyon dünyada zincirlerini kopardı ve ekonomilerin başlıca sorunu haline geldi. 2008 krizinden itibaren uygulanan parasal genişleme politikaları pandemi döneminin de etkisiyle herkesin korkusu olan enflasyonu yükseltmeye başladı. 2023'te enflasyon ile mücadelede hükümetle- rin atacağı adımlar (özellikle faiz hareketleri) takip edilecek.

-SAVAŞ: Rusya-Ukrayna savaşı AB ekonomisin alt-üst ederken yarattığı gerginlik tüm ekonomileri tehdit ediyor. Ukrayna'daki gelişmeler ve hükümetlerin alacağı kararların ekonomik yansımaları şirketlerin yönetim kurullarında belirlenen stratejileri de etkileyecek.

-ÇİN: Kapalı kutu olan Çin'deki kredi balonunun hangi seviyede olduğu ve Çin hükümeti tarafından kontrol edilip edilemeyeceği 2023'ün başlıca konularından biri olacak. Özellikle emlak piyasasında yaşanan yavaşlama kredi risklerinin zirveye çıkmasına neden oluyor. Çin ekonomisi 2023 senaryolarının Siyah Kuğusu olmaya aday.

-PARİTE: 20 yılın sonunda dolar/euro paritesi yeniden eşitlendi ve hatta dolar lehine bu eşitlikte zaman zaman bozuluyor. Bu durum maliyetleri dolar, gelirleri euro olan Türk şirketlerini olumsuz etkiliyor. Paritedeki bu duruma dair gelişmeler de 2023'te sıkı takip edilecek ve ticari senaryoların baş aktörü olacak.

-ENERJİ KRİZİ: Rusya'ya uygulanan yaptırımlar en çok AB ekonomilerini vurdu. Doğal Gaz vanalarının kapatılmasıyla birlikte AB ısınmanın yanında üretimde de büyük zorluklar yaşıyor. Resesyon ve paritedeki gelişmelerle birlikte yaşanan enerji krizinin ne ölçü- de tahribat yaracağı 2023 senaryolarında önemli bir başlık olacak.

SIFIR TABANLI BÜTÇE ÇÖZÜM OLABİLİR
Serkan Tarmur - PwC Türkiye, Danışmanlık Hizmetleri Lideri

-Bütçelerin sıkı takip edilmesi gereken bu dönemde geleneksel paçal bütçe hesaplamalarından, "Zero-Based Budgeting" olarak bilinen Sıfır Tabanlı Bütçeleme Yönetimine geçiş yapmak ve bunun altyapısını oluşturmak faydalı olabilir.

-Böylelikle firmalar geçmiş dönem gider kalemlerini enflasyon ve hacim bazında arttırmak yönteminden ziyade, önümüzdeki dönem ne harcarım konularına odaklanarak ilgili kalemlerin bütçesini sıfırdan oluşturarak ilerleme yöntemini seçebilirler.

-Bu yöntemin amacı daha az harcamaktan ziyade doğru gider kalemlerinin bütçesini oluşturarak kaynakların daha etkin kullanılmasını sağlamak.

-Gider ve maliyet kalemlerinin gözden geçirilmesi, kay- nak israflarının önüne geçecek ve verimliliği arttıracaktır.

-Onay mekanizmalarında en verimli yöntemler benimsenmeli ve gereksiz tekrarlardan kaçınılmalı.

1 MİLYAR YOLCU
Prof. Dr. Ahmet Bolat - Türk Hava Yolları Yönetim Kurulu ve İcra Komitesi Başkanı

Türk Hava Yolları Yönetim Kurulu ve İcra Komitesi Başkanı Prof. Dr. Ahmet Bolat, "Gelecek dönem için pilot ve kabin memuru alımları ilanlarımızı yayınladık. Şu ana kadar gelen talepler umduğumuz gibi. Yapacağımız bu alımlar markamızın büyümesinde önemli rol oynayacak. Pilot ve kabin memuru sayımızın artması bizimle olan uçuş ekiplerimizin sosyal hayatlarına kadar dokunacak" diye ifade diyor.

Öte yandan başta ABD olmak üzere birçok bölgede çok iyi performans sergilediklerini vurgulayan Bolat, uçak müsaitliği ve pazar koşullarına göre açacakları yeni noktalar ve kapasite artışları ile birlikte ABD'de büyümeye devam edeceklerini söylüyor. Ayrıca Türk Hava Yolları'nın başarılı markası AnadoluJet'in filosunu da yeni nesil uçaklarla gençleştirmek istediklerini ifade ediyor. Özetle 2023 yılına da güçlü bir şekilde hazırlanarak gireceğiz ve kuruluşumuzdan bu yana 1 milyarıncı yolcumuzu 2023 yılı içinde taşımış olacağız'' diyor.

ETKİN VE NAKİT YÖNETİM
Dr. Mehmet Aktaş - Yaşar Holding İcra Kurulu Başkanı

Yaşar Topluluğu'nun hedefi ana iş kolları olan gıda, içecek ve boya iş kollarına odaklanarak, ülke ekonomisinin ve faaliyet gösterdikleri sektörlerin büyüme oranın üzerine çıkmak. Yaşar Holding İcra Kurulu Başkanı Dr. Mehmet Aktaş, "Yatırımlarımız sürdürülebilirlik, dijitalleşme ve inovasyon odağında olacak" diyor. Ekonomik gelişmeler, şirketlerin yatırım kararlarını kısa vadelerle gözden geçirmesini zorunlu kılıyor. Aktaş da bütçelenmiş dahi olsa yatırım kararlarını güncel gelişmeler doğrultusunda değerlendirerek uygulamaya koyduklarını söylüyor. Bu noktada önceliği geri dönüşü hızlı, verimlilik artışı getiren, kaynak kullanımını optimize eden, otomasyon ve modernizasyon ağırlıklı olanlara veriyorlar. Özellikle de enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji yatırımları Yaşar Topluluğu'nun gündeminde olan alanlar. Bir diğeri ise ihracatta derinleşerek potansiyeli yüksek yeni pazarlara girmek...

ENERJİ BELİRLEYİCİ OLACAK
Harika Güral - Güral Porselen Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı

Pandemi nedeniyle tüm dünyada yaşanan zorlu süreçte çalışmalarına hız veren Güral Porselen, yeni satış stratejileri ile AB ülkelerinde atağa geçti. Büyük tedarikçiler ve alım gruplarıyla anlaşmalar yaparak katma değerli ürünlerle ihracatta volüm sağladı.

Güral Por- selen Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Harika Güral, 2023 bütçesinde enerjinin belirleyici olacağını söylüyor. Maliyet tasarrufu yaparak, karlılığı artıracak şekilde bir stratejiyle ilerlediklerini belirten Güral, "İhracat odaklı büyüyeceğiz, yeni inovasyon olanaklarını araştıracağız. Sermayeye kolay ulaşımın önemli hale geldiği yeni döneme etkin risk yönetimi ile hazırlanıyoruz" diyor.

İŞLETME SERMAYESİ ÖNEMLİ
Ünal Kocaman - CMS Jant CEO'su

Bütçe hedeflerini bu yıl satış adedi olarak gerçekleştirdiklerini söyleyen Ünal Kocaman, maliyetlerdeki ve özellikle de enerji fiyatlarındaki artış nedeniyle en önemli gündem maddelerinin işletme sermayesini korumak olduğunu vurguluyor. Bir diğer önemli konunun ise hem kendileri hem de ihracat yapan şirketlerin tümü için finansmana erişim sıkıntısı olduğunu belirtiyor.

Bu yıl karlılık düşse de satış bazında bütçeyi dengelediklerini aktaran Kocaman, 2023 için ise enerji yatırımlarına ağırlık vereceklerini ve bu alanda 35 milyon euro yatırım yapmayı planladıklarını söylüyor. "Enerji tüketiminin yoğun olduğu bir sektörde çalışıyoruz. Dolayısıyla tedbirlerimiz bu alana yoğunlaşıyor" diyor ve devam ediyor "Daha ucuz kaynaklar bulmak ve işletme sermayesini daha etkin kullanmak için çaba sarf ediyoruz. Halihazırda ciromuz 550 milyon euro ve 3 bin 600 kişiyi istihdam ediyoruz. Gelecek yıl için büyümede hedefimiz yüzde 5, ayrıca 200 kişiyi daha istihdam etmeyi planlıyoruz."

TESLA'DAN SONRA GE İLE ANLAŞTI
Fatih Uysal - Norm Holding Başkanı

Bünyesinde 3 bin 700 kişiyi istihdam eden Norm Holding'in Yönetim Kurulu Başkanı Fatih Uysal, cirolarının yüzde 50'sinin ihracattan geldiğini söylüyor ve ekliyor: "Hammadde fiyat-ları çok arttığı için geçen yılki cironun yüzde 30 üzerindeyiz fakat tonaj açısından değerlendirdiğimizde bu oran yüzde 4'e düşüyor."Enflasyon nedeniyle yurt içinde piyasanın yavaşladığını ifade eden Uysal, Avrupa'da ise enflasyonun panik havası yarattığını aktarıyor. Buna rağmen elektrikli araç gibi bazı sektörlerde ise işlerin hala çok hareketli olduğunu bu nedenle yatırımlara devam ettiklerini söylüyor. Gelecek yıl 150-200 kişiyi daha işe alacaklarını belirten Uysal, ciroda ise yüzde 5 -7 aralığında bir artış olmasını bekliyor. Müşteri portföyünde Tesla olan şirket General Electric ile de 3 boyutlu yazıcılar üzerine iş birliği anlaşması yaptı.

HGLOBALLEŞMENİN AVANTAJLARI

Hakan Hamdi Bulgurlu - Arçelik CEO'su
Arçelik bugün 52 ülkede 81 iştiraki, 9 ülkede 30 üretim tesisi ile küresel beyaz eşya pazarının önde gelen oyuncuları arasında yer alıyor. Şirketin bu yılki cirosunun geçen yıla kıyasla euro bazında yüzde 17 büyümeyle 7.63 milyar euro seviyesinde gerçekleşmesi bekleniyor. Arçelik CEO'su Hakan Bulgurlu, talebin daraldığını ve maliyetlerin arttığını ifade ediyor fakat buna rağmen büyüdüklerini söylüyor.

"Dünyanın her yerinde üretip dünyanın her yerine satıyoruz" diyen Bulgurlu, ekliyor: "Dolayısıyla bizim üretim maliyetlerimiz herkesten daha rekabetçi. Pazar daralsa bile Arçelik'in pazar payı artıyor." Arçelik global bir şirket olduğu için ARGE'ye yüzdesel olarak Türkiye'de alışılmışın üzerinde bütçe ayırdıklarını ifade ediyor. Şirket ayrıca yakın zamanda Indesit International JSC ve Whirlpool RUS'un hisselerinin tamamını satın aldı.

İŞLERE ODAKLANMAK
Pelin Akın Özalp - Akfen Holding Yönetim Kurulu Üyesi

Akfen Holding'de bütçe hazırlanma sürecinde makroekonomik göstergeler ve emtia fiyatlarına yönelik tahminler belirledikten sonra temel senaryoya göre ilerleniyor. Akfen Holding Yönetim Kurulu Üyesi Pelin Akın Özalp, "Tabii bununla sınırlı kalmayıp, iyimser ve kötümser senaryoya göre de ayrı bütçeler de hayata geçiriyoruz" diyor ve şunları aktarıyor:
"Bütçe hazırlama sürecinde döviz kurları ve enflasyon oranı tahmini oldukça önem verdiğimiz hususlar." 2023'te ise yol haritalarında mevcut işlere odaklanmak, öngörülemeyen riskleri de dikkate alarak performans kaybını engellemek olacak. Akın, "İkinci olarak yine mevcut işlerimizde yeni normale uyum sağlayarak, ortaya çıkan fırsatları da kullanarak, büyüme alanlarını geliştirmeyi hedefleyeceğiz" diye ekliyor.

10 MİLYAR LİRA CİRO HEDEFLİYOR
Bilge Kaan Karakan - Doğuş Çay Yönetim Kurulu Üyesi

Doğuş Çay bugün Türkiye geneline yayılan 11 üretim tesisinde çay, şeker, salça, içecek ve cips sektörlerinde faaliyet gerçekleştiriyor. 70 bin çiftçiyle çalışan Doğuş Çay, her yıl 1 milyon 300 bin ton tarım ürünü tedarik ediyor. Şu anda Türkiye'de gerçekleşen 280 bin tonluk çay üretiminin yaklaşık 40 bin tonunu Doğuş Çay karşılıyor. 2 bin 700'ü fabrikalarında, genel merkez ve şirketle beraber şirket bünyesinde dörtte biri kadın olmak üzere 4 bin çalışanı istihdam ediyor.

Doğuş Çay Yönetim Kurulu Üyesi Bilge Kaan Karakan şunları söylüyor: "Özel sektörün lider markası olarak bu yılı 7,5 milyar lira ciro ile kapatmayı hedefliyoruz. 2023'te ise yüzde 33'lük artış ile ciromuzun 10 milyar lira olmasını bekliyoruz. Gıda faaliyetlerimiz özelinde 2023'te 10 milyon euro yatırım planımız bulunuyor. Enerji sektöründe 2023'te tamamen aktif hale gelecek bir yatırımımız da söz konusu.

BALKANLAR AÇILIMI
Erkut Soyak - Soyak Holding Yönetim Kurulu Başkanı

Gayrimenkul, enerji, çimento ve döküm olmak üzere dört ana sektörde faaliyet gösteren Soyak Holding, çatısı altında 2 bin kişiyi istihdam ediyor. Soyak Holding Yönetim Kurulu Başkanı Erkut Soyak yeni dönemde enerjinin öneminin arttığını belirtiyor. Verimliliğin artırılması için yenilenebilir enerji yatırımlarına ağırlık verdiklerini söyleyen Soyak, özellikle de jeotermal ve güneş üzerine kurulu yatırımların ön planda olduğunu söylüyor. Enerji sektöründeki faaliyetlerini özellikle Balkanlar olmak üzere uluslararası boyuta taşıdıklarını ifade ediyor. Bir başka faaliyet alanları döküm için ise "Eski dökümcüyüz. Dünyanın en iyi fabrikalarından birine sahibiz. Bu alanda ilk 5'teyiz. 30 ülkeye ihracat ger- çekleştiriyoruz" diyor.

YÖNETİM YAPISINI GÜÇLENDİRDİ
İsmail Doğan - Doğanlar Mobilya CEO'su

Holding, dünya genelinde ekonomi alanında yaşanan sıkıntıları bertaraf edecek stratejilerle yeni döneme hazırlanıyor. Son bir yılı değerlendiren İsmail Doğan, "Doğanlar Mobilya Grubu'nda yönetim yapısı üçü kadın bağımsız üyeyle daha da güçlendirildi. Ticari unvanımız Doğanlar Mobilya Grubu olarak değişti. Bedelli sermaye artırımına gittik ve teminat çeşitliliğini ve likiditeyi arttırmak amacıyla Pay Rehni Programı uygulamasını devreye soktuk. Bu gelişmelerin yanı sıra; Kuzey Kıbrıs, Senegal, ABD ve İngiltere'de kendi şirketimizi kurarak, mağazalaşmada hız kesmeyerek 600 mağazaya ulaştık" diyor. Esnek üretim modeli uygulamasıyla markalarını güçlendirdiğini dile getiren Doğanlar Mobilya Grubu CEO'su İsmail Doğan, maliyetleri optimize etme amaçlı yurt içinde altı noktada lojistik ve operasyon merkezleri kurduklarını, bu yılı yüzde 80-90 büyüme ile 3.2-3.4 milyar ciroyla kapatacaklarını söylüyor.

ÜRETİM ATAĞINA GEÇTİ
Gaye Akçen - Elginkan Topluluğu İcra Meclisi Başkanı

Bilecik'in Söğüt ilçesinde 700 bin metrekare açık alanda vitrifiye ve yer duvar karo seramik fabrikası yatırımı gerçekleştirecek olan Serel Seramik, aynı zamanda Manisa'da mevcut fabrikanın yanında ek bir vitrifiye tesisi de kuruyor. Bilecik ve Manisa'da toplamda 260 bin metrekare kapalı alanda 2 bin 900 ek istihdam sağlayacak olan Serel Seramik, her iki ilin yatırımlar toplamından yıllık 285 milyon euro ciro planlıyor. Elginkan Topluluğu İcra Meclisi Başkanı Gaye Akçen, vitriye fabrikasının yatırım detaylarıyla ilgili şu bilgileri veriyor:

"İki etap şeklinde yapılacak vitrifiye fabrikamızın ilk etabını iki yıl içinde tamamlamayı hedefliyoruz. İlk faz, 120 milyon avroya mal olacak ve 800 kişilik yeni istihdam sağlayacak. Yılda 1 milyon adetlik vitrifiye üretim kapasitesine sahip olacak ilk etap yatırımımız ile yılda 55 milyon avro ciro elde etmeyi hedefliyoruz. İkinci etap vitrifiye fabrikamızı ise 60 milyon avro yatırım bedeli ile kuracağız ve burada da yine 800 kişiye istihdam sağlayacağız."

HEDEF AVRUPA'DA İLK BEŞ
Hasan Pehlivan - VitrA Karo CEO'su

Hasan Pehlivan, Bilecik Bozüyük'teki yeni tesislerinde VitrA Karo'yu Avrupa'nın lider karo seramik markalarından biri yapma yolunda çok önemli bir mesafe kat ettiklerini belirterek söze başlıyor. Bu sayede yıllık 3,5 milyon metrekare büyük ebatlı porselen karo üretim kapasitesine sahip olan VitrA, Bozüyük kampüsünde yıllık üretim kapasitesini 25,5 milyon metrekareye çıkarırken, yurt dışındaki yatırımlarla birlikte toplamda 30 milyon metrekarelik kapasiteye ulaştı. 2022 sonuna kadar yeni tesis için verimlilik ve modernizasyona yönelik toplamda 25,5 milyon euroluk yatırım planlanıyor. Pehlivan, "Bu tesisimizde de nitelikli, son teknolojilere hakim, yetkin bir iş gücünün istihdamına kapı araladık ve 83 yeni istihdam yarattık" diyor.

FİNANSAL DİSİPLİNLE KARLILIK ARTIRILACAK
Mehmet Hacıkamiloğlu - Polisan Holding CEO'su

Kimya, liman işletmeciliği, boya sektöründe faaliyet gösteren Polisan Holding CEO'su Mehmet Hacıkamiloğlu önümüzdeki dönemde odaklanarak büyüme planında. Beş yıllık büyüme planında ise yalınlaşma ve özellikle de kimya sektöründe derinleşme oluşturuyor. Buna göre karlı gelir büyümesi ihracat ile desteklenecek, finansal disiplin ile karlılık artırılacak, seçici yatırımlar yapılarak temettü ile dengeli bir sermaye dağılımı oluşturulacak. Bir yandan yatırımlara da devam edilecek. Yeni reçine fabrika yatırımı gerçekleştiren holding, tesisi 2022'de devreye alarak kimya sektöründe kapasite artışı sağladı. Bu yeni yatırım ile aynı zamanda katma değerli yeni bir ürün portföy yapısı da oluşacağını söyleyen Hacıkamiloğlu, "Bunun için tüm alt sektörlerdeki büyüme olanaklarını değerlendireceğiz" diyor.

DİNAMİK VE KISA VADELİ PLANLAMA
Nergis Kadoğlu Çifçi - Kadoil Yönetim Kurulu Başkan Vekili

Akaryakıt ve LPG dağıtım sektöründe 600'ün üzerindeki bayiliği ve 16 bölge yedi yatırım müdürlüğü bulunan Kadoil'in Yönetim Kurulu Başkanı Nergiz Kadooğlu Çifçi, hem akaryakıt hem de dünya petrol fiyatlarıyla ilgili dalgalanmanın söz konusu olduğunu hatırlatarak "Umut ediyorum ki sektör sonbahar içinde daha iyi bir noktaya gelecek" diyor.

Çifçi, bu tarz dalgalanmaların olduğu bir konjonktürde planlamaların artık çok daha dinamik ve kısa vadeli olduğuna değinirken aynı zamanda dijitalleşmenin ve doğru verinin önemine vurgu yapıyor. Pandemide herkesin eve teslimata yöneldiğini söyleyerek akaryakıtta bunun mümkün olmadığını fakat 7/24 açık noktalar olma özelliklerinden dolayı tüketicilerin farklı ihtiyaçlarına cevap verebilmeleri gerektiğini söylüyor. Çifçi "Şu anda çok önemli projelerimizi devreye aldık ve bunun devamı da gelecek" diyor.

YENİ ŞİRKETLE CİRO ARTIŞI
Özcan Tahincioğlu - Tahincioğlu Gayrimenkul YKB

Tahincioğlu tamamlanmış ve devam etmekte olan projeleri de dahil bugüne kadar 4 milyon metrekarenin üzerinde inşaat alanı gerçekleştirdi. Gerçekleştirdikleri tüm projelerin çevre dostu bina sertifikasyon sistemi olan Leed sertifikasına sahip olduğunu söyleyen Özcan Tahincioğlu, "Sürdürülebilirlik her yıl olduğu gibi bu yıl da gündemimizin en üst sıralarında yer alacak" diyor. Bu yıl satış ve inşası devam eden Nidapark Çengelköy ile Nidapark İstinye projelerinin yanı sıra Nidapark Göcek projesinin lansmanını gerçekleştiren Tahincioğlu, yılsonuna kadar Bodrum'da Nidapark Gündoğan'la birlikte İstanbul'da Nidapark Ataşehir ve Nidapark Beykoz projelerini satışa çıkarmayı hedefliyor. Aynı zamanda Ankara Dikmen'deki projelerinin de devam ettiğinin bilgisini paylaşıyor.

YURT DIŞINDAKİ PROJELER AĞIRLIKTA

Mehmet Okay - Ant Yapı Yönetim Kurulu Başkanı

İhracat ağırlıklı çalıştıklarını vurgulayan Ant Yapı Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Okay, "Rusya, İngiltere, ABD ve Türkiye'de projelerimiz devam ediyor. Yılda 1 milyar dolar ciro yapıyoruz. Her sene yüzde 10 büyüyoruz. 2023'te de benzer şekilde büyüyerek, istihdamı yüzde 10 artırmayı planlıyoruz" diyor.

YENİLİKÇİ BAKIŞ
Eren Çamurdan - Boyner Büyük Mağazacılık CEO'su

Boyner'in yakın zamanda hayata geçirdiği en büyük yeniliklerden biri Boyner Now oldu. Sipariş anında ödeme yapılmaması, siparişin ev, ofis, restoran fark etmeden istenilen adrese 90 dakikada teslim edilmesi, farklı bedenlerin sepete eklenmesi gibi üç büyük yenilik Boyner Now'da bir araya getirildi. Boyner Büyük Mağazacılık CEO'su Eren Çamurdan, "All-line strateji odağı ve tüm bu yenilikçi çalışmalar sonucunda 2022 satışlarımızın 2019'a göre yüzde 190 artışla kapanacağını öngörüyoruz" diyor. 98 mağazalarından 14'ünde Boyner Cadde ile başka bir dönüşümü başlattıklarını ifade eden Çamurdan şunları söylüyor: "2024 sonuna kadar 30 mağazamızı daha dönüştürmeyi hedefliyoruz. Şu an biri Boyner Cadde diğeri Boyner Pangaltı olmak üzere 2 Costa Coffee bulunuyor. Sene sonuna kadar bu sayıyı altıya çıkarmayı hedefliyoruz.

ÜRETİMİ 10 KAT ARTIRACAK
Hakan Aydoğdu - Tezmaksan Genel Müdürü

Tezmaksan'ın ilk adımlarını bu yıl içinde attığı fakat 2023'te tamamlayacağı iki yatırımı bulunuyor. İlki Sivas Nuri Demirağ Organize Sanayi Bölgesi'nde temeli atılan fabrika. Tezmaksan Genel Müdürü Hakan Aydoğdu "Bu fabrika sayesinde kısa vadede robotlu otomasyon sistemleriyle CNC Tezgah üretim kapasitesini 10 kat artıracağız.İhracat potansiyelimizi genişleterek çözümlerimizi dünyanın dört bir yanına sunacağız." İlk etapta 10 milyon euro ihracat getirmesi amaçlanan fabrikanın 2023'ün ilk aylarında hizmete girmesi planlanıyor. Şirketin bir diğer yatırımı ise tüm Türkiye'deki tedarikçilerin kendi online mağazalarını açarak ürünlerinin satışını gerçekleştireceği ve Türkiye'de kendi sektöründe ilk olma özelliğini taşıyan ve Mart 2023'te açılacak Parkurda Pazaryeri projesi.

DIŞ KAYNAK KULLANMIYOR
Enes Örer - Oğuz Gıda CEO'su

Oğuz Gıda CEO'su Enes Örer, 2023 hedeflerinin pazar payını ikiye katlayarak cirolarını 4 milyar liraya taşımak olduğunu söylüyor. 103 ülkeye ihracat yapan marka ağırlıklı olarak Orta Doğu pazarına ürün gönderiyor. Oğuz Holding CEO'su Enes Örer, büyüme stratejilerinin temelinde A'dan Z'ye üretimi kendilerinin gerçekleştirdiğini bu sayede rekabet avantajı elde ettiklerini vurguluyor. Bu stratejiyi de detaylandırıyor: "Halihazırda beş fabrikamız bulunuyor. Soğuk ve alkolsüz tüm içecek ürünlerini tüm gramaj ve ambalajlarda üretme becerisine, know-how bilgisine tecrübesine ve son teknoloji hatlarla donanmış tesislere sahibiz. En önemli prensibimiz gıdanın bütün sürecini yönetebileceğimiz işlere girmek. Dış kaynak kullanmıyoruz. Üretimi kendimiz yapıyoruz. Lojistiği de kendi araç filolarımızla sağlıyoruz. Bu sayede hem rekabet avantajı elde ediyoruz hem de kendi ürünlerimizin kalitesini yine kendimiz belirleyebiliyoruz."

DİKEY ENTEGRE ÜRETİM
Renan Gökyay - Nurus Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı ve Baş Tasarımcısı

Renan Gökyay, 2022'de euro bazında gelirlerini artırdıklarını belirterek kapasitelerini günlük 800 koltuğa çıkarmaya çalıştıklarını, 2023 yıl sonu hedefi olarak da bu kapasitenin yarısını ihraç etmeyi hedeflediklerini söylüyor. 48-50 milyon euro ciro ile 2022'yi bitirmeyi hedefleyen Gökyay, ciro içinde ihracatın bu yılki payının da yüzde 40-45, 2023'te ise yüzde 50-60'ların üzerine çıkacağını öngörüyor. 2022'nin son çeyreği ve 2023'ün tamamında otomasyon yatırımları artırılacak.

ESNEK ÜRETİM YAPIYORUZ
Talip Murat Kolbaşı - Arzum Yönetim Kurulu Başkanı

"650 farklı ürünümüz var ve senede yaklaşık 4 milyona yakın ürün satıyoruz ama fabrikamız yok" diyor Murat Kolbaşı, "Dolayısıyla tedarik zincirinde oluşabilecek problemleri biz daha 90'larda kısmen öngördük." Şirket bugün ürünlerinin bir kısmını Türkiye'de, kalan kısmını ise Batı ve Doğu Avrupa'da iş birliği yaptığı üreticiler vasıtasıyla kullanıma hazır hale getiriyor. İç piyasa ve dış piyasadaki üretim oranlarının yarı yarıya olduğunu ifade eden Kolbaşı bu yöntemin kendilerine hareket kabiliyeti yarattığını söylüyor. Şu anda üretimdeki ibrenin yavaş yavaş Türkiye lehine kaydığını da belirtiyor. Küresel krizlere karşı alternatiflerini hep açık tutarak ilerleyen şirketin bugün Hong Kong'dan Almanya'ya kadar pek çok ülkede ofisi var. Kolbaşı, bu ofislere yakında ABD'nin de ekleneceğini söylüyor.

5G PROJELERİ HAZIRLANIYOR
Engin Aksoy - Vodafone Türkiye CEO'su

Vodafone'nun ana hedefi 2025'e kadar bünyesindeki 13 şirketle Türkiye'nin en hızlı büyüyen yeni nesil bağlantı ve dijital servisler şirketi olmak. Başka bir deyişle, sadece iletişim hizmetleri sunmanın ötesine geçen holding; dijitalleşmenin gücünü kullanarak, dijital pazaryeri, finans ve sigorta hizmetleri sağlayıcısı, dijitalleşmek isteyen işletmelerin en önemli destekçisi olma yönünde adımlar atıyor. Bu hedefe ulaşmak için "Yeni Nesil Bağlantı, Dijital Operatör ve Kurumsal Çözümler" unsurlarından oluşan planına odaklanmaya devam ediyor. Vodafone için oldukça önemli olan ve 2023'te gerçekleşeceği açıklanan 5G ihalesi için holdingin hazırlıkları sürüyor. Vodafone Türkiye CEO'su Engin Aksoy, "5G ile hizmet ve üretim sektörlerinde akıllı sistemlerin kullanımını yaygınlaştıracak, özelleştirilmiş şebekeler ile güvenlik ve şebeke yönetim etkinliğini artıracak projelerle geçireceğiz" diyor.

TEDARİK GÜÇLENDİRİLECEK
Gürsel Erbap - Doruk UN Yönetim Kurulu Başkanı ve CEO'su

Doruk Un, beş yıllık projeksiyonda perakende başta olmak üzere tarım ve tohumculuk, noodle ve makarna, yem ve yem hammaddeleri alanında 1.1 milyar lira yatırım gerçekleştirmeyi planlıyor. Ek olarak kendi enerji ihtiyacını karşılamaya yönelik RES ve GES yatırımı planlayan Doruk Un, 41 ülkeye gerçekleştirdiği ihracatın yanı sıra Panpan markası ile perakende un pazarında da etki yaratmaya hazırlanıyor. Doruk Un Yönetim Kurulu Başkanı ve CEO'su Gürsel Erbap, Geçen yıl 1.8 milyar lira cirolarını yeni yatırımlarla birlikte beş yılda 7.25 milyar liraya çıkaracaklarını söylüyor.

İÇ PİYASAYA AĞIRLIK VERİLECEK
Adem Atmaca - Sunny Elektronik Yönetim Kurulu Başkanı

2023'te yapacakları yatırımlarla ilgili tüketici yönelimlerine göre adımlar atacaklarını ifade eden Adem Atmaca, buna örnek olarak en büyük inc tv üretimini gösteriyor. Halen 65 inç olan tv grubuna 2023'te 75 inç'i ekleyeceklerini söylüyor. Yalnızca 50 inç ve üzeri televizyonlarda webOS işletim sistemini kullandıklarını belirten Atmaca, "Bu işletim sistemine ilgi yoğun. Bu nedenle küçük ekran TV'lerimizde de webOS işletim sistemini kullanmayı planlıyoruz" diyor. Gelirlerinin büyük kısmı yurt dışı satışlardan sağlayan Sunny, Avrupa'da yaşanan durgunluğa rağmen adetsel bazda yüzde 20'lik bir büyüme hedefliyor.

ÖZ SERMAYEMİZLE BÜYÜYORUZ
Berkehan Bulgurcu - Mepsan Yönetim Kurulu Üyesi

Mepsan Yönetim Kurulu Üyesi Berkehan Bulgurcu 2023'te devlet regülasyonu dahilinde akaryakıt sektöründe yazarkasa değişimi yaşanacağını söyleyerek devam ediyor: "Bu alanda onay almış üç firmadan biriyiz. Bunun için İzmir Menemen'de bir ARGE merkezi kurduk. Yine İzmir'de Organize Sanayi Bölgesinde akaryakıt sektöründe kullanılan pompa tabancasının üretimine başlıyoruz. Bu üründe şu anda yerli üretim yok."

BİR İLKE İMZA ATTIK
Sami Aslanhan - Kontrolmatik Teknoloji YKB

"11 farklı şehirde 66 adet elektrikli araç şarj istasyonu kurma projelerini hayata geçirirken çözüm odaklı yaklaşımımız ile istikrarlı bir şekilde büyümeye devam ediyoruz" diyen Aslanhan, şu anda yüzde 60'ından fazlası mühendisten oluşan 350'den fazla kişiye istihdam sağladıklarını söylüyor. İştiraklerinden Pomega Enerji Depolama Teknolojileri'nin lityum-iyon pil hücre fabrikasının 2023'te devreye alınmasıyla ilk etapta 250, tüm fazlar tamamlanınca da 600 kişiye ek istihdam sağlanacak. Pomega ile ilgili hedeflerinden bahseden Arslan şöyle diyor: "Ankara'da enerji depolama sistemleriyle ilgili faaliyet gösterecek tesisi tamamlarken, lityum iyon batarya hücresinden, modül ve konteyner çözümlerine kadar tamamını kendimiz üreteceğiz. Kendi enerji depolama tesisi projemiz ile ülkemizde bir ilke imza attık."

YAYILMACI POLİTİKA
Esat Kocadağ - Espressolab Kurucu Ortağı

Yerli bir marka olarak 3'üncü nesil kahve akımının dünyadaki önemli temsilcilerinden biri haline gelen Espressolab, globalleşme hamleleriyle pazardaki konumunu daha da ileriye taşıyor. Şirket eylülde İstanbul Merter'de 50 milyon liralık yatırımla Avrupa'nın en büyük kahve deneyim merkezi Espressolab Roastery'i açtı. 6 bin metrekare genişliğindeki Türkiye'nin ilk karton fabrikasının dönüştürülmesiyle inşa edilen ve Espressolab'in Türkiye'deki 100'üncü mağazası olan Espressolab Roastery ile kahve kavurma kapasitesi de aylık 35 tona çıkmış oldu. Espressolab Kurucu Ortağı Esat Kocadağ, "Dünya genelinde 11 ülkede 165 mağazamızla hizmet veriyoruz" diyor ve ekliyor: "2023'te yurt içi ve yurt dışında toplam 350 mağazaya ulaşmayı ve 2 bini aşkın personeli istihdam etmeyi planlıyoruz."