Bağımsızlık atılımı…

Adil Uçar / INBUSINESS

Türkiye'nin ayağındaki en büyük prangalardan biri olan enerjide dışa bağımlılık gün geçtikçe artan yatırımlar, yerli şirketlerin teknolojideki hamleleri ve doğal kaynaklardaki yeni keşifler sayesinde artık kopmak üzere. Evet, belki bir on yıl içinde dışa bağımlılıktan kurtulacağız diyemiyoruz ancak yaşanan gelişmeler ve küresel enerji trendleri Türkiye'nin hızla bağımsızlığa doğru yol almasında önemli rol oynuyor. Artık 'dünya' fosil kaynaklı yakıt kullanmak istemiyor. Daha da önemlisi hükümetlerden bireylere, devletlerden şirketlere tüm paydaşların, karar verici mekanizmaların 'Yeşil Dönüşüm'e odaklanmış olması. Bu odaklanma nedeniyle ülkeler ve şirketler 'karbon azaltım' hedeflerini ve taahhütlerini açıklarken hükümetler hızlı bir şekilde yasa değişiklikleri yaparak yenilenebilir enerji kaynaklarını destekliyor.

Küresel olarak 9 trilyon doları aşacağı tahmin edilen Yeşil Dönüşüm için bankalar ve finans kuruluşları da kolları sıvamış durumda. Artık fosil yakıt yatırımları finanse edilmezken şirketler enerji verimliliği projeleri için daha kolay kredi bulabiliyor. Avrupa Yeşil Mutabakatı ve Paris İklim Anlaşması'nın etkileri hemen her alanda hızla ülkeleri fosil yakıtlardan uzaklaştırırken yenilenebilir enerji yatırımları katlanarak artıyor.

Bu arada, Rusya-Ukrayna savaşının etkilerini de unutmamak gerekiyor. Uluslararası Enerji Ajansı Başkanı Fatih Birol bu savaşın küresel enerji krizini tetiklediğine dikkat çekiyor. Sabancı Üniversitesi İstanbul Uluslararası Enerji ve İklim Merkezi'nin düzenlediği konferansa katılan Birol savaş nedeniyle ortaya çıkan küresel enerji krizinin temiz ve güvenilir enerji teknolojilerine geçişi hızlandıracağını da sözlerine ekiyor.

Nitekim pek çok ülke kriz nedeniyle finansal ve yasal programlar çıkartıp temiz ve güvenli enerji teknoloji yatırımlarını hızlandırdı. Birol, "Yenilenebilir enerjide bugün dünyada muazzam bir gelişme var. Önümüzdeki beş yıl içinde dünyadaki yenilebilir enerji kapasitesi 2 bin 400 GW'a çıkacak" diyor. Bu oran dünyanın son 20 yılda yaptığı artışa bedel.

TREND 2: YENİLENEBİLİR YATIRIMLAR

Türkiye'de de durum faklı değil. Devletten finans kuruluşlarına, büyük yatırımcılardan start-up'lara kadar geniş bir yelpazede yenilenebilir enerji yatırımları destekleniyor, teknolojiler geliştiriliyor. Enerji Bakanı Fatih Dönmez'in verdiği rakamlara göre Türkiye'nin elektrikte kurulu gücü 102 bin MW'ye çıktı. Dönmez yaptığı açıklamada yenilenebilir enerji açısından bakıldığında Avrupa'da 5'inci, dünyada ise 12'nci sırada olduğumuzu belirtiyor. Sadece bu yıl işletmeye alınan elektrik üretim tesislerinin yüzde 94'ünün yenilenebilir enerji kaynaklarından oluştu. Şu anda Türkiye'de lisanslı ve lisanssız olarak 11 bin 142 elektrik üreticisi bulunuyor. Yenilenebilir enerjinin toplam kurulu güç içindeki payı yüzde 54. 102 bin MW'lik kurulu gücün 55 bin MW'sini yenilenebilir enerji kaynakları tesisleri oluşturuyor.

Yenilenebilir enerji kaynakları arasında güneş enerji santrallerine (GES) önemli bir yer ayırmak gerekiyor zira Türkiye'nin yeni yüzyılında enerji trendi denildiği zaman akla ilk gelecek olan alan bu. 2014'te toplam kurulu güç içinde 0.1 pay alan güneş enerjisi 2015'ten itibaren ihale ve teşvik mekanizmalarının etkisiyle yükselmeye başlamış ve 2021'de toplam kurulu gücün yüzde 7.8'ine ulaşmış durumda.

2022'nin dokuz aylık döneminde ise bin 146.1 MW kapasite artışı gösteren GES'lerin Türkiye'nin toplam kurulu gücü içindeki oranı yüzde 9.1'e yükselmiş bulunuyor. Türkiye'nin yenilenebilir enerji ve güneş enerjisi alanında dünya klasmanındaki yeri de yükselişte. Dünya Yenilenebilir Enerji Toplam Kurulu Güç sıralamasında Türkiye, 2010'da 14'üncü sırada bulunurken, 2020 itibarıyla 12'nci sırada yer alıyor. Dünya Güneş Enerjisi Toplam Kurulu Güç sıralamasında ise Türkiye, 2010'da 51'inci sırada bulunurken, 2020 itibarıyla da 16'ncı sırada yer alıyor.

Türkiye'nin yeni yüzyılında GES'lerdeki büyüme muazzam olacak. IEA Başkanı Birol'a göre beş yıl içinde yüzde 65 büyüme yaşanacak. Kalyon Enerji CEO'u Murtaza Ata ise yüzde 65 hedefine dikkat çekerek "Bu hedef Türkiye için çok küçük. Biz daha fazla büyüme yaşanacağına inanıyoruz" diyor. Ata'nın değerlendirmesi güneş enerjisi panel teknolojisine ve Avrupa'nın en büyük GES'ine sahip olması nedeniyle önemli.

TREND 3: HİDROJEN GELİYOR

Hidrojen, karbon emisyonlarını azaltmak isteyen şirketlere özellikle imalat, nakliye ve havacılık sektörlerinde işleri kökten değiştirerek yeşil enerji elde etme konusunda bir kurtarıcı çözüm olarak göze çarpıyor. Özellikle yenilenebilir kaynaklardan elde edilen yeşil hidrojen atmosfere sadece su buharı bırakarak hem üretimde hem de tüketimde emisyonları sıfıra indiriyor. 2050'ye kadar net sıfır hedefi kapsamında fosil yakıt kullanımı azalırken hidrojenin payını 10 kat artırması bekleniyor.

Küresel hidrojen üretim pazarı 160 milyar dolarlık bir büyüklüğe sahipken bu sektörün 2027'de 263.5 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Türkiye'de de özellikle girişimler tarafında hidrojen konusunda atılım görünüyor. Yusuf Furkan Ergür'ün kurucusu olduğu Phoenix Enerji geliştirdiği filtreyi, termik santallerin bacalarından salınan gazlardan hidrojeni ayırmak için kullanırken aynı zamanda zararlı gazları havaya salınmadan yakarak emisyonu minimuma indiriyor.
Yine yerli bir girişim olan Hebunk hidrojen yakıt kartuşları ile e-mobilitede şarj sorununa çözüm arayarak hem bu kartuşların hem hidrojenin üretimini gerçekleştirmeye çalışıyor.

Rusya-Ukrayna savaşının doğurduğu enerji krizinde de AB kanadında hidrojenin ve yenilenebilirin payını artırıcı hamleler sıklaştı. İklim hareketi nedeniyle düzenlenen COP27'nin sekizinci günü de enerjiye ayrılırken en çok konuşulan konu hidrojen oldu. AB ve ev sahibi Mısır imzaladıkları mutabakat ile 2030'da Avrupa genelinde 20 milyon ton hidrojen tüketimi hedefini konusunda anlaştı. Türkiye'de de Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nın 5 başlık 50 eylemden oluşan bir hidrojen stratejisini duyurması bekleniyor. Konya'da iç tesisatlarda doğalgaza hidrojen karıştırılarak kullanılmasından elde edilen bilgiler ile ileride hidrojenin kullanımı konusunda da veri toplanmasını sağladı.

TREND 4: NÜKLEER ENERJİ

Yenilenebilir enerji kaynaklarının en önemli sorunu sürekliliğin sağlanamaması. Evet, rüzgar ya da güneş enerjisinden devasa miktarlarda elektrik üretmek mümkün ancak kullanılamayan enerjinin depolanması gerekiyor. Depolama teknolojileri önümüzdeki dönemin en çok konuşulacak konularından biri ancak bu alanda teknoloji gelişimi artık hızlansa da kesintisiz enerji ihtiyacı da bir gerçek. Nasıl Rusya-Ukrayna savaşı Avrupa'da kömür santrallerinin yeniden açılmasına neden olduysa kesintisiz enerji ihtiyacı acil ve hayati bir konu.

Bu noktada nükleer enerji santralleri devreye giriyor. Avrupa Birliği nükleer enerji santrallerini yeşil enerji kapsamında görüyor. Elbette bu santrallerin yatırım maliyeti oldukça yüksek. Ancak Türkiye bu alanda da Akkuyu Nükleer Santrali ile yola çıktı bile. Yeni yüzyılda temiz ve kesintisiz enerji kaynağı olarak nükleer santrallerdeki gelişmeler yakından takip edilecek. Büyük şirketler bu alanda planlamalara başladı bile. Kalyon enerji 400- 500 MW'lik santraller yapmak istiyor.

- Devam edecek!..