Engelleri kaldıran şirketler
İpek Alpkökin Olgunsoy / INBUSINESS
Türkiye'de engellilerin temel sorunu sosyal hayata katılamamaları. Bu konudaki en büyük problem ise sosyal paylaşım alanlarının engelli erişimi için uygun olmaması." 2012 yılında, merhum Mustafa Koç'un yaptığı bu anlamlı tespit o dönemde çok fazla kurumun eğilmediği çok da düşünmediği bir konuyu işaret ediyordu. Koç Holding'in, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ve Alternatif Yaşam Derneği (AYDER) iş birliğinde "Ülkem İçin Engel Tanımıyorum" kampanyasını hayata geçirdiği dönemde pek çok kurum ve milyonlarca çalışan için de bir ışık yandı.
Aradan geçen zamanda global anlamda bu konuda uzun bir yol alındığı aşikar. Ancak ne kadar yeterli olduğu hala tartışılıyor. Engelsiz Yaşama Derneği'nin (EYDER) verilerine baktığımızda dünyada 1 milyar engelli var. Bu nedenle, dünyadaki "en büyük azınlık" olarak nitelendiriliyorlar.
İşin istihdam boyutunu ise çok yönlü ele almak gerekiyor. 4857 sayılı İş Kanunu 30. Maddesi uyarınca, işverenler, elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde yüzde üç engelli, kamu işyerlerinde ise yüzde dört engelli işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlü. Ancak istihdam rakamlarının ne kadar yeterli olduğu tartışılır. Zira Türkiye İş Kurumu verilerine göre engelli bireyleri çalıştırmakla yükümlü iş yeri sayısı 2023 yılı Mart ayı itibarıyla kamuda bin 323, özel sektörde ise 16 bin 646. Üstelik sadece istihdam etmek yeterli değil önemli olan fiziki ve sosyal tüm uygun koşulları da hazırlayarak iş yaşamında fırsat eşitliği sunmak. Burada da tüm ödev İK'ya düşüyor…
İş yaşamında fırsat eşitliğine yönelik global araştırmalara baktığımızda çalışanların da bu konuda hassas olduğu görülüyor. Pew Araştırma Merkezi'nin anketine göre, çalışanların yarısı, fiziksel engelli kişilerin erişebileceği bir yerde çalışmanın kendileri için son derece önemli olduğunu söylüyor. Düzenli ofise giden kişilerin yüzde 76'sı ise iş yerlerinin fiziksel engelli bireyler için kullanım konforu taşıdığını belirtiyor. Yüzde 17'lik kesim ise koşulların uygun olmadığını düşüyor. İşe giriş tercihlerinde de konu hassasiyet taşıyor. Öyle ki, çalışanların yarısı bedensel engellilerin çalışabileceği koşullara sahip şirketleri tercih edeceğini dile getiriyor. Peki, bir çalışma ortamı engelli kişiler için uygun hale nasıl getirilir? Büyük şirketler neler yapıyor? Dünyada bu alanda örnek gösterilen bazı çalışmaları sizler için derledik…
Şirket, engelli çalışanlarını ve adayları rahat çalışabilmeleri, aktivitelere katılabilmeleri ve engelsiz bir mülakat süreci yaşayabilmeleri için destekliyor. Çalışanlar tarafından kurulan Engelliler İttifakı ise ekip ruhunun konuya bakışının en iyi örneklerinden biri olarak gösteriliyor.
Intel
Intel, iş yeri engellerini ortadan kaldırmak için RISE 2030 girişimini başlattı. Şirket, bu programın bir parçası olarak, 2030 yılına kadar iş gücünün yüzde 10'unun engelli insanlardan oluşacağının sözünü verdi.
Microsoft
Kurumun uyguladığı nöroçeşitlilik işe alım girişimi, engelli bireyleri başarılı olabilecekleri rollerle eşleştiren bir sistem. Microsoft'un çeşitli önemli pozisyonlarda çalışacak nitelikli engelli adaylar bulmasına yardımcı olan sistem sayesinde şirket bünyesinde çok sayıda engelli servis, yazılım, laboratuvar mühendisi ve diğer profesyoneller çalışıyor.
Procter & Gamble
Şirket iş gücünü çeşitlendirmek için başlattığı özel bir programla takdir topluyor. Sağır ve işitme güçlüğü olan çalışanları işe almak için #SigningEcosystem'i başlatan P&G, işitme engelli bireyler için bir okul olan Gallaudet Üniversitesi ve Rochester Teknoloji Enstitüsü ile de ortaklıklar yaparak staj da dahil olmak üzere farklı istihdam programları yürütüyor.
Cisco
Bu konudaki en özenli kurumlardan biri olan Cisco, Bağlantılı Engellilik Farkındalık Ağı'nı oluşturdu. Çeşitlilik yönetimini kurum kültürünün bir parçası haline getirerek engelli çalışanlara alternatif kariyer yolları ve uzaktan çalışma fırsatları yarattı. Şirketin yerinde sağlık uygulamaları da mevcut.
KPMG
Çalışma koşullarını iyileştirmek için engelli çalışanlardan gelen geri bildirimleri kullanan, Engelliler Ağı projesini yürütüyor. MERCK & CO Engelli çalışanların işe alınmasına ve işte tutulmasına yardımcı olmak için bir Çeşitlilik ve Katılım (GD&I) Mükemmeliyet Merkezi (CoE) bulunuyor.
Sodexo Soar
Programına (Sodexo Engelli Kaynakları Organizasyonu) sahip olan şirket, çalışanlara engellilik farkındalığı eğitimi sağlıyor. Bu konudaki İK çalışmalarıyla global anlamda en beğeni toplayan kurumlardan.
SAP
Kurumun iş yerinde uyguladığı İşyerinde Otizm Programı var. Şirket 2013 yılından bu yana otistik yetişkinleri iş gücüne entegre ediyor.
Engelliler için ofis tasarımlarında yapılacak bazı ufak düzenlemelerle kurumlara çok büyük faydalar sağlayacak önemli bir iş gücünü çalışma hayatına adapte etmek mümkün. Dünyada erişilebilir ofisler diye geçen bu olgu göz önüne alındığında eminiz ki hepimizin ofisinde atılması gereken bazı adımlar, eksiklikler var. Uygulanan çalışmaların yeterliliği ve işlevselliği de tam bir tartışma konusu…
Üstelik hepimizin bir engelli adayı olduğu düşünüldüğünde bu konunun gerekliliği daha da artıyor. Ofis ve iş yerinde yapılan erişilebilir ofis planlamaların bir başka boyutu daha var. O da şirketinizin iş yaptığı ve sizi ziyarete gelecek engelli iş ortakları ve müşteriler. Peki, engelli dostu bir binayı nasıl yaratırsınız? Hazırlıklar yapılırken hangi noktalara dikkat etmeli? Sözde değil özde fayda sağlayacak çalışma alanları nasıl oluşturulur? En önemli konulardan biri engelin tanımı üzerine yapılan çeşitlendirmeler oluyor. Zira bedensel engelli bir kişinin ihtiyacını tamamlayacak çalışmalarla görme yahut işitme engelli çalışanların ihtiyaçları farklılaşıyor.
Yapılması gereken fiziksel ayarlamaların başında ihtiyaç planını çıkartmak kurumların yolunu kolaylaştırıyor. Ergonomi ise öne çıkan bir diğer başlık. Zira ergonomi aslında engellerden bağımsız çalışma hayatıyla bağlantılı başlı başına bir bilim dalı. Ve konu insan yönetimi olunca tamamen çalışan refahı ile alakalı. Çalışma ortamının kişilerin ihtiyaçlarına uygun olmasını ve yetenekleri ne olursa olsun herkesin güvenli bir şekilde çalışmasını sağlayan bu alanın göz ardı edilmesi, sadece engellilerin değil tüm çalışanların performanslarını negatif etkileyen bir unsur oluyor.
Isı dengesi
İşte bu yüzden herkes için erişilebilir bir ofis tasarlamak işin altın noktası. Zira kurum içi eşitlik tam da burada başlıyor. Çoğumuzun aklına gelmeyen farklı düzenlemeler ekipleri aynı konforda buluşturuyor. Bunlardan biri bina içi düzenlemelerde çoğunlukla ısı dengesi. Isı dengesi, herkes için sağlıklı bir ofis yaratmanın önemli unsurlarından biri.
Eşitlikçi ofis tasarımları için bunlara dikkat!
-Tekerlekli sandalye kullananlar için geniş yürüyüş yolları, merdiven erişimi olan rampalar ve asansörlerin kurulması.
-Hareket etme sorunu olan çalışanlar ve ziyaretçiler için engelli tuvaletleri
-Engelli tuvaletlerine alarm sistemi ve gerekli destek ekipmanlarının yerleştirilmesi
-Görme veya işitme engelli çalışanlar için tesislere bir işitme cihazının kurulmasını sağlamak. Braille alfabesiyle ya da büyük harflerle kopyalanmış ekipman kullanım kılavuzlarını artırmak.
-Yemekhanelerin engelli dostu düzenlenmesi. 4 Otoparklarda özel yer alanları ve otopark asansörlerinin ayarlanması.