Alem sanal kariyer gerçek
Mustafa Orhun Çetin / INBUSINESS
Geçen yıllarda fırtınalar estiren NFT, metaverse gibi kavramların rüzgarı kesildi. Şu sıralar gündemde gücünü yapay zekadan alan Generative AI (üretken yapay zeka) kavramı var. En popüler örnekler arasında yer alan ChatGPT, Midjourney, Stable Diffusion, Bard gibi bilinen uygulamaların arasına her hafta yaklaşık 200 yeni AI aracı katılıyor. Ancak bu hızlı yükseliş bazı soruları da beraberinde getiriyor. İlk akla gelen ise mesleklerin bu yükselişten nasıl etkileneceği...
Dünya Ekonomik Forumu'nun (WEF) dördüncü kez yayımladığı Mesleklerin Geleceği Raporu tam da AI fırtınasının ortasında mayıs ayında lanse edildi. 673 milyon kişilik istihdamı temsil eden 800'den fazla markanın katıldığı araştırma, 2027'ye kadar bu kurumlardaki 83 milyon kişinin iş kaybı yaşaması ihtimalini ortaya koydu. Ancak iş dünyası için çok yeni olan yetkinliklere sahip 69 milyon kişilik yeni istihdam da kapıda bekliyor.
Trendler ne yönde?
Raporda teknolojiyle doğrudan bağlantılı yeni alanlar göze çarparken yapay zeka ve makine öğrenimi uzmanlığı bu mesleklerin arasında en önde bulunuyor.
Türkiye'de halihazırda 300'ün üzerinde yapay zeka odaklı çalışan şirket var. Üniversiteler de yapay zeka çerçevesinde işledikleri dersler ve yüksek lisans programları ile trendi yakaladılar. Akademi, sağlık, hukuk ve tasarım alanlarında yapay zekanın ağırlığı giderek artıyor. Goldman Sachs'ın son raporu hukuk mesleğindeki tüm mevcut görevlerin neredeyse yarısının yerini yapay zekanın alabileceğini ortaya koyuyor. Avukat Burhan Uyan, "Yapay zeka, bağımsız ve adil bir yargı sistemine anlam kazandıran, bağımsız savunma gibi her bir unsurun ihtiyacını dijital hale getirip sonrasında kendi kendine işleyecek sistemleri ortaya çıkaracak" diyor.
Türkiye ortalamanın üstünde
Goldman Sachs'ın yayımladığı Global Economics Analyst The Potentially Large Effects of Artificial Intelligence on Economic Growth isimli raporda, ABD ve Avrupa'daki işlerin üçte ikisinin ve dünya çapında yaklaşık 300 milyon pozisyonun otomasyona maruz kalabileceği belirtiliyor. Ayrıca, yapılan tüm işlerin dörtte birinin üretken yapay zeka ile değiştirilebileceği öngörülüyor.
Yapay zekanın istihdamda işleri otomatikleştirme oranını da hesaplayan araştırmacılar bu oranın küresel ortalamada yüzde 18, AB ortalamasında yüzde 24 olduğu sonucuna ulaştılar. Türkiye'de ise bu oran küresel ortalamanın hemen üstünde: Yüzde 19...
İnsan kaynaklarını yönetmekle görevli olan kurum ve kişiler de bu yeni duruma uyum sağlıyor. Üst düzey yönetici bulma alanında çalışan uluslararası bir şirket olan Boyden'in Türkiye Yönetici Ortağı İbrahim Paksoy, "Yapay zeka uygulamaları yeni iş fırsatları yaratıyor ve sektörlere yeni bir ivme kazandırıyor" diyor. Generative AI sayesinde ortaya çıkabilecek potansiyel yeni meslekleri ise şu şekilde sıralıyor: AI etiği uzmanı, AI sistem denetçisi, AI veri küratörü, AI kullanıcı deneyimi (UX) tasarımcısı, AI hikaye anlatıcısı ve içerik oluşturucu...
Endişeye gerek yok
Kadın Derneği (WTECH) Kurucu Başkanı Zehra Öney, yapay zekanın insanların işlerini ellerinden alacağı bir gelecekten bahsetmenin mümkün olmadığını ifade ediyor. Öney, "AI'ın görevi görevleri belirli sınırlar çerçevesinde çok hızlı ve verimli bir şekilde yapmak. Biz ise sınırsız hayal gücüyle AI'dan korkmak yerine onu doğru şekillerde kullanmayı öğrenmeliyiz" diyor. Dijital ve insan çalışanların birbiriyle iletişim halinde olduğu merkeziyetsiz bir yapı oluşması bekleniyor. Bu noktada çok ilginç bir noktaya da dikkat çekiyor Öney: "Oluşan merkeziyetsiz yapıda yönetim kurulları ve C seviye yöneticiler ortadan kalkarak yerini uzmanlıklara bırakacak." Bu uzmanlıkları ise şu şekilde sıralıyor: "AI'a doğru komutları verebilen sufle mühendisleri, yapay zekaya süreçleri öğreten yapay zeka eğitmenleri, onları teknik, yasal ve etik alanlarda denetleyen yapay zeka denetçileri ve yapay zeka süreçlerini optimize eden mühendislik dalları olacak."
Bilgiye erişim kolaylaştı
Türkiye Bilişim Sanayicileri Derneği'nin (TÜBİSAD) Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Ali Tombalak, "Hayatımızın her alanında karşımıza çıkacak yapay zekaya hazır olmanın temel koşulu, onu iyi anlamlandırabilmekten geçiyor. Herkes yapay zeka nasıl çalışıyor, hangi konularda neyi iyi yapıyor ve neleri asla yapamayacak sorularını iyi araştırmalı" diyor. Her iş ve konunun bir anda değişmeyeceğini ama değişimin içinde olduğumuzun farkında olarak, gözlemleyen ve öğrenmeye her yaşta hazır olan bireyin bu sürece uyum sağlayacağını belirten Tombalak, günümüz dünyasında bilgiye erişimin bu kadar rahat olduğu bir ortamda öğrenmek için kimsenin kimseye ihtiyacı olmadığını vurguluyor.
İnsan odaklı işlere zaman
Yapay zekanın gelişimiyle İK uzmanları ve yöneticilerin zamanlarını daha insan odaklı işlere kanalize etmesinin mümkün olacağını belirten Türkiye Yapay Zeka İnisiyatifi-TRAI'nin kurucusu ve CEO'su Halil Aksu, "Yapay zeka farkındalık eğitimi, yöneticiler için veri analitiği, veri okur yazarlığı, veri mühendisliği, veri modelleme ve görselleştirme, görüntü işleme, dil işleme gibi eğitimler vererek insanları ve kurumları bu anlamda geliştirmeye çalışıyoruz" diyor.
Yatırımcı ihtiyacı azalıyor
Bosphorus ISS CEO'su Bekir İçli de üretken AI uygulamalarıyla birlikte yapay zekanın iş dünyasını değiştirme gücüne sahip olduğunu ve heyecan verici bir alan olduğunu söylüyor. İçli, bu dönüşümü en iyi şekilde yöneten şirketlerin başarılı olacağını ancak bu başarının da hem işletmelerin hem bireylerin yeni beceri edinme, adapte olma ve sürekli öğrenmeye açık olmalarına bağlı olduğunu ifade ediyor. İçli'ye göre AI etiği uzmanı, veri bilimci, AI mühendisi ve AI eğitmeni ortaya çıkacak mesleklerden sadece birkaçı. Aynı zamanda iş modellerine de etki edeceğini ifade eden İçli, "Yapay Zeka as a Service (AIaaS) gibi konseptler, şirketlerin kendi yapay zeka uygulamalarını geliştirmek için büyük yatırımlar yapma ihtiyacını ortadan kaldırıyor" diyor.
Uçtan uca müşteri hizmetleri otomasyonu platformu sunan yapay zeka şirketi CBOT CMO'su Çiler Ay, "İşe alım süreçlerinde AI'ın giderek daha fazla kullanıldığını ve trendin devam edeceğini düşünüyorum" diyor ve ekliyor: "AI algoritmaları, otomatik ön eleme, CV taraması, mülakat ve yetenek değerlendirme gibi alanlarda işverenlere değerli bilgi sunarak en uygun adayları belirlemelerine yardımcı olabilir."
Bu gelişimin sonucunda ise AI iş analisti ve AI eğitim uzmanı gibi yeni meslekler ortaya çıkabileceğini söylüyor. Bu durumda kritik nokta ise AI'ın etik ve adil kullanımına dikkat etmek ve gerektiğinde dene- tim ve düzenlemeler yapmak.
Tüm endüstrilerde uzun vadede hayatta kalmak için yapay zekadan yararlanılmak zorunda olduğunu belirten Digital Turbine EMEA & LATAM'dan Sorumlu Pazarlama Müdürü Melisa Matlum Bilek, "Yapay zekanın gelişmesi ile en fazla AI eğitmeni, AI denetçisi, AI etik uzmanları, makine yöneticileri, makine öğrenimi mühendisi, robotik mühendisi, bilgisayarlı görü mühendisi, veri madenciliği ve analizi, veri bilimcisi, iş zekası (BI) geliştiricisi gibi geleceğin mesleklerine ihtiyaç duyulacak" diyor.
Daha 10 yıl var
Tabii ki yapay zekanın en çok etki ettiği sektörlerden biri de oyun ekosistemi. Funverse Games CEO'su Tolga Öztürk, AI modelinin eğitiminde uzmanlaşmış veri bilimciler, AI modelini kontrol etme ve yönetme yeteneklerine sahip AI uzmanları, AI etik sorunlarına odaklanan AI etik uzmanları gibi meslekler oluşacağını düşünüyor. "Halihazırda bulunan mesleklere direkt olarak kısa vadede son vermeyecektir" diyen Öztürk, tıpkı Bard gibi AI'ın etkili olması için önünde 10 yıllık bir süreç olduğunu düşünüyor. Bu süreç zarfında kendini geliştirecek herkesin çok iyi yerlere geleceğini, sektörde fark yaratarak bireysel ya da şirket olarak kariyer anlamında büyük bir adım atacağını ise sözlerine ekliyor.
İstem mühendisliği öne çıkacak
Pazarlama teknolojileri alanında çalışan SmartMessage'ın CEO'su Oğuz Küçükbarak, içerik, SEO ve kod yazımı gibi sayısız başlıkta yapay zekanın etkisini çok güçlü göstermeye başladığını ifade ediyor. Önümüzdeki dönemde yapay zeka eğiticiliği, kontrolörlüğü, proje yöneticiliği ve istem mühendisliği gibi mesleklerin burada öne çıkmasını bekliyor.
Enerjide veriyi yönetiyor
Doç. Dr. Füsun Tut Haklıdır
Bilgi Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Füsun Tut Haklıdır, AI teknolojilerinin enerji alanında geniş çapta yer edindiğini belirtiyor. Özellikle dijital dönüşümle birlikte, enerji sistemlerinden alınan verilerin, sistemlerin iyileştirilmesinde, süreç yönetimindeki aksaklıkların ve ekipmandaki arızaların tahmini ve belirlenmesinde kullanılabileceği fark edildi. Haklıdır; "Bununla birlikte enerji şirketleri dijitalleşme, veri analistleriyle çalışarak, kestirimci bakım hatta bir adım daha öteye giderek enerji sistemlerinin dijital ikizlerinin yapılarak, hızla optimize edilebilmesi, operatörün kaçırabileceği hataların tespiti konusunda oldukça önemli bir farkındalık yaşamaya başladı" diyor. Haklıdır, bu durumun makine öğrenmesi, derin öğrenme ve daha pek çok algoritmanın enerji sektöründe de kullanılmasına, bu alanda kendini geliştirmek isteyen farklı alan mühendislerinin ortaya çıkmasına olanak sağladığını ifade ediyor.
Yapay zeka Barda inanalım mı?
Yapay zekanın organik zekadan işleri devralacağı konusunu doğal dil işleme modeli olan Google'ın yapay zekası Bard'a sorduk. "Genel olarak, AI sistemlerinin gelecekte meslekler üzerinde olumlu bir etkisi olacağına inanıyorum. Yeni fırsatlar yaratacak, insan yeteneklerini artıracak. Artan üretkenlik, verimliliğe yol açacak. AI sistemlerinin insanların yerine geçmediğini hatırlamak önemli. Ortaya çıkacak olan mesleklerin standart hale gelmesi ise en az 10 yılı bulacaktır." Görüldüğü üzere en büyük korkularımızdan biri insanlıktan umudunu kesmiş değil!
Menfaatleri AI savunacak
Av. Burhan Uyan
Uyan & Armağan Hukuk Bürosu Kurucusu Avukat Burhan Uyan, "IBM ROSS ile başlayan yapay zekalı avukatlık, sonrasında doğal dil işleme altyapısıyla bizi ikna eden IBM Debater ile çağ atlayınca, ChatGPT ve Bard benzeri tahmin edilemez seviyelerde başarı gösteren AI sistemlerin insanları ürkütmesi kaçınılmaz" diyor ve devam ediyor: "AI sayesinde artık daha hızlı, hatasız, öngörülebilir süreçler mümkün olduğunda adalete erişimin hızı ve maliyeti çok azalacak ve böylece yeni tür yargılama sistemleri tasarlanabilecek." Uyan, "Türkiye'de gelecekte metaverse benzeri platformlar üzerinden, AI avukatların karşılıklı konuşmayla, 3B duruşma salonlarında yargılama süreçleri yürüteceğini şimdiden tahmin edebiliriz. Belki de avatarlarımız bizim yerimize menfaatlerimizi en iyi şekilde bilerek savunacak yapay zekalı desteklerle bizim adımıza yargı süreçlerine katılabilecekler" öngörüsünde bulunuyor.
Geleceğin meslekleri yapay zekayı yönetecek
Sufle Mühendisi: Üretici yapay zekaya doğru görsel ve yazılı içeriği üretmesi için komut verecek meslek grubu
AI Denetçisi: Teknik ve yasal alanlarda AI'yı denetleyecek kişiler AI Eğitmeni: Yapay zekaya süreçleri öğretecek meslek
AI Etik Uzmanı: Sistemlerin etik ve sorumlu bir şekilde kullanıl- masını sağlamaktan sorumlu olacak görevliler.
AI Hikaye Anlatıcısı/ İçerik Oluşturucu: İlgi çekici ve bilgilen- dirici içerik oluşturmak için güçlü bir yazma anlayışına ve yapay zeka sistemleriyle çalışma becerisine sahip olmaları gerekecek.
AI İş Analisti: AI sistemlerini kullanarak çok özel beceriler ve oldukça standart bir iş akışı kullanarak bilgi toplayan ve yorumlayan kişiler.
AI Kontrolörlüğü: Yapay zeka sistemlerini kullanarak derinlemesine hesaplamalar yapan meslek grubu.
AI Kullanıcı Deneyimi (UX) Tasarımcısı: Uygulama ve araçların arayüzlerini tasarlayan kişiler.
AI Mühendisi: AI sistemlerini tasarlamak, geliştirmek ve sürdürmekten sorumlu.
AI Müşteri Hizmetleri Temsilcisi: AI sistemlerini kullanarak müşteri hizmetleri sağlamaktan sorumlu olacak kişiler.
AI Öğretmeni: İnsanlara yapay zekayı ve onu etkili bir şekilde nasıl kullanacaklarını öğreten kişi.
AI Proje Yürütücüsü: Yapay zeka projelerinde ihtiyaç duyulan kaynakları belirler ve bunları etkin bir şekilde yönetir.
AI Sanatçısı: Yeni ve yenilikçi sanat eserleri yaratmak için güçlü bir sanat anlayışına ve yapay zeka sistemleriyle çalışma becerisine sahip kişiler.
AI Tercümanı: Metni bir dilden diğerine çevirmekten sorumlu olacak olan meslek grubu. Her iki dili de güçlü bir şekilde anlamaları ve AI sistemleriyle çalışma becerisine sahip olmaları gerekiyor.
AI Tıp Uzmanı: AI sistemleriyle etkin bir şekilde çalışarak tıbbi bakım sağlayacak olan meslek grubu. Hastaları etkili bir şekilde teşhis etmek ve tedavi etmek için güçlü bir tıp bilgisine ve AI sistemleriyle çalışma becerisi taşımaları gerekiyor.
AI Uzmanı: AI modelini kontrol etme ve yönetme yetenekle- rine sahip,
AI Veri Bilimcisi: Yapay zeka sistemleri için verilerin toplanmasından, temizlenmesinden ve analiz edilmesinden sorumlu kişiler.