Elektrikli ekonomi…
Türkiye’de açıklanan son resmi rakamlara göre 4 bin 500’e yakın elektrikli şarj istasyonu bulunuyor. Avrupa’da her dört araca bir şarj noktası düşerken, bu rakam ülkemizde her iki araçtan biri olarak göze çarpıyor. Oran olarak durum iyi gözükse de henüz bebek adımlarıyla ilerlediğimiz elektrikli otomobil sahipliğinde sayı yükseldikçe şarj noktalarına ihtiyaç artacak. Ancak kilit nokta, şarj süresince araç sahiplerini meşgul etmek için oluşacak yeni ekosistem.
Mustafa Orhun Çetin / INBUSINESS
Fosil kaynakların kullanımının yasaklanması sonrasında elektrikli motor alternatifleri dünyaya hızla yayıldı. Bunun sonucunda yıllardır uğrak yeri olan benzin istasyonları da birer birer yok olmaya başlarken kuytu yerlerdekiler ise doğayla bütünleşerek gözden kayboldu...
Tabii ki bu sahne bir hayal ürünü, futuristik bir öngörü. Belki böyle bir görüntü çok kısa bir zamanda oluşmaz ama elektrikli araçların giderek sayısının arttığı ve onları yolda uzun süre tutacak şarj istasyonlarına yapılan yatırımların hızlandığı da bir gerçek.
Ülkemizde Togg, Otokar, Karsan gibi şirketler bulundukları segmentte elektrikli araç tedariki sağlarken global markaların da tam elektrikli modellerinin sayısı giderek artıyor. Bu nedenle ister hızlı olsun (DC) ister yavaş (AC) şarj ünite- lerine olan ihtiyaç da kendini gösteriyor. Türkiye bu alanda diğer ülkelere göre daha geç harekete geçmiş olsa da şu an EPDK tarafından elektrikli araç şarj istasyonu alanında lisans verilen şirket sayısı nisan ayı verilerine göre 124'e ulaştı. Şarj istasyonu sayısı ise 4 bin 498. Bu istasyonlardan 3 bin 600'ü yavaş, 898'i ise hızlı soket.
Konaklama noktaları önemli
Dünya genellemesine bakıldığında ise şarj talebinin çoğu evde karşılanıyor. Uluslararası Enerj Ajansı'nın (IEA) Küresel Elektrikli Araçlar Görünümü 2023 raporunda yer verdiği bilgilere göre geleneksel araçlara yapılan yakıt ikmaliyle aynı rahatlığa erişebilmek için halka açık şarj istasyonlarının yaygınlaşması gerekiyor. Bu noktada ise alışveriş merkezleri, otoyollardaki dinlenme tesisleri, turistik alanlardaki konaklama yerlerindeki istasyonlar önemli bir yer tutuyor.
IEA'nın verilerine göre 2022'nin sonunda dünya çapında 2,7 milyon halka açık şarj noktası bulunurken bunun 900 binden fazlası 2022'de kuruldu. Yani var olan stoğun yüzde 50'si kadarı yalnızca bir yıl içinde sisteme dahil oldu. Pazar araştırma şirketi Skyquest Teknoloji'nin yayınladığı rapora göre 2028'de bu rakamın yaklaşık 16,8 milyona ulaşacağı belirtiliyor. Aynı raporda 2021'de pazarın 68 milyar dolarlık bir büyüklüğü bulunurken 2028'de ise 195 milyar dolara ulaşması öngörülüyor.
Şarjın türüne göre bir aracın bataryasının dolum süre- si bir ila dört saat arasında sürebiliyor. Hızlı şarj soket tipleri ise halkın kullanımına sunulan AVM ve şehirlerarası yollardaki tesislerde önem kazanıyor. Böyle bir durumda da tesislerde geçirilen zaman ekonomik anlamda kendine ait bir pazar oluşturuyor.
Talep patlaması
Ortaya çıkan bu pazarı en iyi anlatabilecekler önemli güzergahlarda kurulu özel otoyol şirketleri. "Elektrikli araç sahibi kullanıcılarımızın sayısının giderek artmasıyla birlikte NOKTA Alışveriş ve Dinlenme Tesislerimizde mağaza açmak isteyen markalardan da yoğun bir talep alıyoruz" diyen Kuzey Marmara Otoyolu Genel Müdürü Aynur Uluğtekin oluşan yeni ekonomiye dikkat çekiyor. Uluğtekin, "Elektrikli araç sahipleri, otoyol hizmet tesislerimizde ortalama 30-60 dakikalık zaman geçiriyorlar. Dolayısıyla markalara yeni satış noktaları açmaları için ciddi bir pazar fırsatı sunuyoruz" diyor. Önümüzdeki dönemde tesislerinde mağaza kategori çeşitliliğinin artacağına değinen Uluğtekin, "Yeme-içme markalarının yanı sıra giyimden hediyelik eşyaya kadar farklı kategorilerde müşteriyle buluşacak mağazalar da yerlerini alacaklar. Bu çerçevede sektöründe öncü markalarla görüşmelerimiz sürüyor."
"Elon Musk'ın bir konuşmasında; 'Şarj istasyon alanları, müşterilerin eğlenebileceği dinleneceği alanlar olmalı' sözleriyle belirttiği gibi, Oksijen Tesisleri, üzerinde bulundukları yol boyunca dünyanın en büyük alışveriş pasajını oluşturuyor" diyen Otoyol İşletme ve Bakım A.Ş. Genel Müdürü Alp Gürdil, "Tesislerimizde kurulan araç şarj istasyonları, otopark bölümlerinde konumlandırılıyor. Dolayısıyla tüketicinin aracı şarj olurken zaman geçirebileceği restoran, cafe ve mağazalarımızın hemen yanında yer alıyor." Son beş yıldır şarj istasyon hizmetini tüm tesislerimizde sunduklarını anlatan Gürdil, "Özellikle son bir yıldır talep patlaması yaşıyoruz. Bu alanda anlaşma yaptığımız enerji şirketleri ve şarj istasyonlarının sayısı düzenli olarak artıyor" diyor.
1915 Çanakkale Köprüsü ve Malkara Çanakkale Otoyolu'nda sundukları hizmetin elektrikli şarj firmalarına ve elektrikli araç kullanıcılarına cazip geldiğini belirten 1915 Çanakkale Köprüsü ve Malkara-Çanakkale Otoyolu Kiralama ve İş Geliştirme Müdürü Ozan Bulut da yoğun ilgi gördüklerini ve talepleri karşılamak için yoğun mesai harcadıklarını ifade ediyor.
Yüzde 10'u elektrikli araçlara
Yol üstü dinlenme tesisleri kadar şehir içindeki ihtiyacı karşılamak adına alışveriş merkezlerine de büyük görev düşüyor. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nca 2021'de çıkarılan otopark yönetmeliğine göre, yeni yapılacak bölge otoparkları ile alışveriş merkezlerinde, alanın yüzde 10'unun elektrikli araçlara ayrılması ve şarj ünitesi kurulması ise zorunlu.
Ticari gayrimenkul yatırımcısı FibaCP CEO'su ve yönetim kurulu üyesi Yurdaer Kahraman, "Doğu Avrupa ve Çin'deki projelerimizde bu uygulamayı daha önce hayata geçirdik" diyor. Şirketin Türkiye'deki AVM'lerinde sürdürülebilirlik anlayışı gereği pozisyon aldığını söyleyebiliriz. Mevcut AVM'lerle ilgili henüz yasal bir düzenleme bulunmamasına rağmen halihazırdaki otoparklarında yüzde 5'lik bir kapasiteyi dönüştürmüş durumda.
Markalara yeni bir pazar
Aynur Uluğtekin / KMO Genel Müdürü
Otoyolumuz üzerinde şu anda 10 farklı lokasyonda 19 tane NOKTA Alışveriş ve Dinlenme Tesisimiz hizmet veriyor. Elektrikli şarj istasyonlarımız ise 30 ila 40 kilometre aralıklarla tesislerimizde konumlandırılmış 75 adet şarj ünitesi ile hizmet veriyor. Kalyon EV Oncharge, Beefull ve Trugo olmak üzere 3 farklı jenerik markanın elektrik şarj istasyonları, KMO kullanıcılarımıza 7/24 kesintisiz güç ile hizmet veriyor. Ayrıca güneş panelleri ile beslenen elektrikli şarj ünitelerimiz de bulunuyor.
Bu noktada sürdürülebilirliği çok önemsiyoruz. Önümüzdeki dönemde özellikle lojistik alanında elektrikli tır, kamyon ve kamyonet gibi araçlar da kullanılmaya başlanacak. Türkiye'nin en önemli sanayi şehirleri İstanbul, Kocaeli ve Sakarya illerini birbirine bağlarken, lojistik taşımacılık alanında da Kuzey Marmara Otoyolu'nun üstlendiği rol çok önemli.
Gastronomi otoyolu
Alp Gürdil / Otoyol İşletme ve Bakım A.Ş. Genel Müdürü
İstanbul-İzmir Otoyolu'nda Oksijen markası adı altında topladığımız tesisler, seyahat edenlerin gönül rahatlığıyla uğrayıp, yeme-içme, yöresel ürünler, ünlü markaların satış noktaları dahil aradıkları her şeyi bulabilecekleri şekilde tasarlandı. 31 tesiste, 25 adet akaryakıt istasyonu ve 186 adet perakende mağaza ile hizmet veriyoruz. 446 kilometrelik yol adeta bir gastronomi otoyolu haline geldi.
Katma değerli hizmet bekleniyor
Ozan Bulut 1915 Çanakkale Köprüsü ve Malkara- Çanakkale Otoyolu Kiralama ve İş Geliştirme Müdürü
Otoyol kullanıcıları artık özel otoyollardan ihtiyaçları doğrultusunda bazı ilave ve katma değerli hizmetler de bekliyorlar. Otoyol hizmet tesislerimiz, büyük açık otopark alanları, yeme içme imkanları, 7/24 açık benzin istasyonları, her daim temiz WC ve mescitleri ile güvenli komple bir tesis özelliği sunduğundan, tüm bu özellikler, elektrikli şarj firmalarına ve elektrikli araç kullanıcılarına cazip geliyor. Bu da hizmet tesislerimize olan talebi artırıyor. Elektrikli araç sahibi olmak isteyen kullanıcı, öncelikle her istediği yere güvenli ve konforlu biçimde gidebilmeyi ve yolda kalmamayı düşünüyor. Bundan dolayı, şarj firmaları kendi aralarında agresif bir büyüme yarışına girerek markalaşma ve yaygınlaşma yolunda hızla ilerliyorlar. Şarj firmalarından yoğun ilgi görüyoruz. Biz de otoyolumuzda mümkün olduğu ölçüde aldığımız talepleri karşılamaya çalışıyoruz.
AVM'lere taze kan
Yurdaer Kahraman - FibaCP CEO'su ve Yönetim Kurulu Üyesi
Bursa'daki İnegöl AVM'mizde iki istasyon ve dört pompa ile aynı anda dört araç şarj olabiliyor. İnegöl'de ilk kez elektrikli şarj istasyonu orada kuruldu. Günde ortalama 50-60 araç geliyor. AVM'mizde ilk başta bir adet 45 KWa şarj istasyonu ile uzun süren araç şarjı mümkün olurken, şu an bu istasyonları hem iki adede çıkardık hem de şarj etme süresini kısalttık. Gebze Center'da ise dört istasyon, yedi pompa ile aynı anda yedi araç şarj olabiliyor. Şarj istasyonunun Gebze Center'a gelen araç sayısına da pozitif etkisi söz konusu. 2 bin 355 araçlık otopark kapasitesi ile aylık ortalama 100 aracın şarj olduğunu düşünürsek yüzde 5'lik bir artıdan bahsediyoruz.
İstasyon yarışı
Zorlu Enerji: ZES markasıyla 81 ilde toplam bin 851 lokasyonda 2 bin 739 elektrikli araç şarj soket noktası var. Ayrıca, Karadağ, İsrail, İtalya, Hırvatistan'da pazara girmek üzere çalışmalarına başladı.
Enerjisa Enerji: Eşarj markasıyla yıl sonuna kadar 81 ilde bin yeni istasyon kurmayı hedefleyen şirketin halihazırda kurduğu 269 istasyonda 258'i hızlı 496 şarj soketi hizmet veriyor.
Koç Holding: WAT Mobilite markası ile elektrikli araç şarj ağı işletmeciliği yapan holding, Opet markasının gücünü de kullanarak yıl sonuna dek geniş bir ağ kurmayı hedefliyor.
FullCharger: Schneider Electric ile iş birliği yapan şirketin hedefi 10 yılda 70 bin istasyona ulaşmak.
Astor Enerji: Astor Şarj markasıyla elektrikli araç şarj istasyonları işletme lisansı alan şir- ket istasyon ağı kurma hedefiyle yola çıktı. Şu anda 46 adet şarj istasyonu bulunan şirketin KAP'a yaptığı açıklamada 14 yeni lokasyonda yatırım yapacağını bildirdi. 2026'ya kadar 10 milyon dolarlık bir yatırım planı bulunuyor. Şirket Haziran ayında Siemens'le 200 ünitelik bir satın alma anlaşması da imzaladı.
Sharz: Türkiye çapında 461 noktada hizmet veriyor.
Voltrun: 300 noktada 400'den fazla soket ile faaliyetlerini sürdürüyor.
Trugo: Togg'un şarj işletme markası olan Trugo, 63 şehirde 153 lokasyonda 198 soket ile hizmet veriyor. Yıl sonu hedef 81 ilde de yer almak.
Aksa Elektrik: Aksa Şarj ile 16 istasyonla hizmet veren şirket, Türkiye'nin birçok noktasında elektrikli araç şarj istasyonu kurmayı planlıyor.
QCharge: BinBin'in de bağlı bulunduğu 1000 Yatırımlar Holding'in elektrikli araç şarj istasyonu işletme markası qCharge yıl sonuna kadar 7 bin 500 üniteye ulaşmayı hedefliyor.
CWEnerji: Yaklaşık 100 lokasyonda istasyonu bulunuyor.