Sıfır karbon için yol haritaları...

İpek Alpkökin Olgunsoy / INBUSINESS

Her insan yılda ortalama 7 ton CO2 üretiyor... Bu rakam yaşadığınız ülkeye, ne iş yaptığınıza hatta geliriniz ve harcama alışkanlıklarınıza göre artıyor ya da azaltıyor. İsveç Lund Üniversitesi'nden Stefan Gössling'in ünlülerin sosyal medya fotoğraflarından yola çıkarak yaptığı araştırmada Microsoft'un kurucusu Bill Gates, özel uçağını en çok kullanan isim olarak karbon ayak izi en belirgin kişi olmuştu. Hesaplamalarda Gates'in bin 659 ton karbon salınımına neden olduğu ortaya çıkmıştı... Tabii Gates bu duruma hemen el attı ve açıkladığı bilgilere göre ailesinin karbon ayak izini sıfırlamak için yılda 5 milyon dolar harcamaya başladı –ki pandeminin bu rakamı oldukça aşağı çektiği aşikar...

Atmosferdeki karbondioksit yoğunluğu şu anda 414 ppm (milyonda bir birim) değerine ulaştı. Bundan 120-130 yıl önce yani sanayi devriminin ilk başlarında 300 ppm bile olmayan bu rakam 450 ppm olduğunda dünya iki derece daha ısınacak. İşte o zaman bugün çok azını gördüğümüz iklim krizinin bütün sonuçlarıyla yüz yüze geleceğiz maalesef.

Şu anda atmosfere yılda 51 milyar ton sera gazı salınıyor. Hedef bunu sıfırlamak. Ama bunun için önce çok önemli bir yanlışı düzeltmemiz gerek. Bugünden itibaren her hangi bir konuda maliyet hesabı yaparken ciddi bir şekilde karbon salınımını bir maliyet kalemi olarak bu hesaba katmaya başlamalıyız. Eğer karar verilirse insanlığın enerji üretiminde sıfır karbon hedefine 10 yılda ulaşması mümkün.

Karbon Sıfırlama hareketinin temeli 2015'te imzalanan Paris Anlaşması'nda atıldı. İklim değişikliği sorununa karşı bugüne kadarki en geniş katılımı sağlayan Paris Anlaşması, sera gazı salınımının sanayileşmeden önceki seviyelere geri çekilmesini amaçlıyor.

Elbette insanların olduğu gibi ülkelerin ve şirketlerin de karbon ayak İzi bulunuyor. Mesela dünyadaki en büyük 500 uluslararası şirket, yılda 2,5 Gigaton'dan fazla sera gazı emisyonu üretiyor. Bu rakam ABD ve Çin dışındaki tüm ülkelerin sera gazı emisyonundan daha fazla. Türkiye yaklaşık 0,42 Gigaton'luk karbon salınımıyla 15'inci sırada yer alıyor. Listenin başında ise Çin, ABD, Hindistan ve Rusya bulunuyor.

Paris Anlaşması'yla birlikte küresel ısınmayı 1,5 derecede sabitlemek, iklim değişikliğinin etkilerini en aza indirmek ve atmosfere salınan sera gazını azaltmak konusunda şirketlere önemli roller düşüyor. Anlaşmayı imzalayan ancak henüz taraf olmayan Türkiye'nin ise sera gazı emisyonlarının 2030'da referans senaryoya göre yüzde 21 oranına kadar azaltacağı tahmin ediliyor. Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması, Avrupa Birliği Yeni Sanayi Stratejisi ve bu strateji planı ile birlikte ele alınan Döngüsel Ekonomi Eylem Planı ise artık yeni karbonsuz ekonominin mihenk taşları. Artık iklim krizini devletler de ciddiye alıyor ve harekete geçilmiş durumda. Birleşmiş Milletler 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları'nın (SKA) gerçekleştirilmesi için döngüsel ekonominin, kaynak kullanımının, iklim kaynaklı risklerin göz önünde tutulduğu ve yeşil finansmanın ön plana çıktığı bu dönüşüm içinse yeni düzenin ilk aşamaları diyebiliriz.

ŞİRKETLER HAZIRLANIYOR

Türkiye İklim Taahhüdünün Değerlendirmesi Raporu'na baktığımızda Türkiye'nin 2050'ye kadar yüzde 100 yenilenebilir enerji hedefini güçlendirdiği takdirde, toplam 23 milyar dolar tasarruf edeceği öngörülüyor. Elbette bu tasarrufun yanı sıra yeniden şekillenen dünya ticaretinde yerini korumak ve belki de daha fazla pay almak için de şirketler kolları sıvadı. Finanstan enerjiye, sanayiden kozmetiğe Türk şirketlerinin birinci gündem maddesi Karbon Sıfır hedeflerinin yol haritasını bir an önce belirlemek. Sevindirici olan nokta pek çok şirketin şimdiden ne yapacağını bilmesi ve hedeflerini belirlemesi. Koç, Sabancı ve Anadolu Grubu gibi büyük holdingler ise şu anda harıl harıl yol haritaları üzerinde çalışıyor. Holdinglerin bazı alt şirketleri önceden davranarak belirli hedefleri açıkladı bile.

Inbusiness Dergisi olarak yaptığımız Sıfır Karbon Dosyası da kurumların bu konudaki hassasiyetini ortaya koyuyor. Zira çalışmamıza katılan kurumların yüzde 90'ı 2030'da sıfır karbon taahhüdüne göre çalışmalarını düzenlemiş durumda. Bu dosyada detaylarını bulacağınız 45 şirketin Sıfır Karbon hedefleri, gelecek ve ekonomi açısından umut verici cinsten...

BANKALAR ÖNCÜLÜK EDİYOR

Gelelim dosyamız kapsamında 45 şirketin karbon yol haritasının yer aldığı sayfa 90'dakı tablomuzun detaylarına. Ülkemizde sıfır karbon hedefiyle çalışmalarını yürüten finans kuruluşları konuyu en çok sahiplenenlerin başında geliyor. Bu kurumlardan biri olan Türkiye İş Bankası, 2020'de CDP İklim Değişikliği Programı skorunu liderlik kategorisi olarak tanımlayan A- seviyesine yükseltmiş durumda. İklim üzerindeki doğrudan etkilerini yönetmek üzere, bilimsel verilerden hareketle, Kapsam 1 ve 2 emisyonlarını; 2025'e kadar yüzde 38, 2030'a kadar yüzde 65 azaltmayı hedefleyen İş Bankası, 2035'e kadar sıfırlanarak faaliyetlerini karbon-nötr olarak yürütme hedefi belirledi.

Çevresel etkilerini yönetmek için 2012'den beri kapsamlı çalışmalar gerçekleştiren Garanti BBVA, 2020'de 809 şube ve 46 binada 73 milyon kWh elektrik enerjisini yenilenebilir enerjiden sağlanarak, yaklaşık 2,2 milyon ağacın azaltabileceği sera gazı miktarına denk gelen 34 bin 790 ton CO2 eşdeğeri emisyonu engelledi. Geçen yılın başında Bilime Dayalı Hedefler metodolojisi kapsamında 1,5°C hedefi ile uyumlu olarak mutlak emisyon azaltım hedefini açıklayan kurum, Kapsam 1 ve 2 emisyonlarını 2025'e kadar yüzde 29, 2035'e kadar yüzde 71 azaltmayı taahhüt etti.

Kredi ve ürün portföyünün iklim değişikliğine etkisini azaltmak için çalışmalarına devam ettiren bankalardan bir diğeri de Akbank. 2030'a kadar kredi portföyünün etkisini azaltmayı hedefleyen Akbank, operasyonlarından kaynaklanan karbon emisyonlarını minimize etmek için de bir hedef belirledi. Banka, 2025'e kadar operasyonel emisyonları sıfırlayarak karbon-nötr banka olacak.

2019'da tüm sera gazı emisyonlarından fazlasını dengeleyerek önemli bir adım atan VakıfBank, 2020'de de aynı performansı sergiledi ve iki yıl üst üste Karbon Negatif kuruluş oldu. 2014'ten bu yana Karbon Saydamlık Projesi Raporu (CDP) yayınlayan ve BIST Sürdürülebilirlik endeksinde, 2014'te kurulduğu ilk günden beri yer alan banka, sürdürülebilirlik performansını her yıl biraz daha artıranlardan.

2016'dan itibaren faaliyetleri sonucu oluşan karbon ayak izini hesaplayıp, her yıl karbon ayak izini sıfırlamaya devam eden Anadolu Hayat Emeklilik, emisyon azaltımına yönelik uygulamaları yürürlüğe alıp, çalışanlarını bu konuda bilgilendiren şirketler arasında. Anadolu Hayat Emeklilik ayrıca Borsa İstanbul'da işlem gören ve finansal, çevresel, sosyal ve kurumsal sürdürülebilirlik performansları üst seviyede olan kurumların yer aldığı BİST Sürdürülebilirlik Endeksi'ne 2020-2021 döneminde sigorta ve emeklilik sektöründen kabul edilen ilk şirket.

SANAYİ YÜZÜNÜ YEŞİLE DÖNDÜ

Finans kuruluşlarının konuya olan hassasiyeti iklim krizi konusunda umut verici bir tablo çiziyor. Ancak sanayi kuruluşları da bu konuda önemli hedefler belirledi. Oluşturdukları sürdürülebilirlik stratejileri ile çevresel etkilerin azaltılmasından toplumsal fayda sağlamaya kadar geniş ve kapsamlı bir olumlu etki yaratmak için çalışan şirketler, karbon ayak izi düşük alternatif ürünler için önemli çalışmalar yapıyor.

Bu şirketlerden biri olan Akçansa da geleneksel çimentoya alternatif oluşturacak sürdürülebilir ürünler üzerinde çalışmalarını devam ettiriyor. Düşük klinkerli çimento ve daha yüksek mineral katkı kullanımıyla betonda çevresel ayak izini azaltmayı hedefleyen Akçansa enerji verimliliği tedbirlerine de odaklandı.

Karbon salımını azaltmak ve enerji tüketimini etkin bir şekilde yönetmek için çalışmalar yürüten Ülker, 2014'ten bu yana karbon salım artışı olmadan büyüyor. 2016'da raporlamaya başladığı Karbon Saydamlık

Projesi (CDP) kapsamında performansını şeffaf bir şekilde paylaşan kurum, Sıfır Atık çalışmalarıyla da atık yönetimi kaynaklı karbon salımlarını azaltıyor.

Sürdürülebilirlik anlamında önemli bir dönüşüm içinde kurumlardan biri de Mavi. İnsan, doğa, inovasyon, dijitalleşme ve verimlilikten güç alan All Blue adını verdiği yeni stratejisi ile 'kaliteyle sürdürülebilir büyüme' hedefleri belirleyen kurum, Türkiye'de hazır giyim alanında karbon ayak izini şeffaf bir şekilde açıklayan ilk ve tek marka.

ULUSLARARASI ÇALIŞMALAR

Sıfır Karbon konusunda yaptığı çalışmalarla öne çıkan şirketlerden biri de Siemens Türkiye. Öyle ki yaptığı çalışmalarla globalin önünde ilerliyor. Siemens AG merkezi 2030'da karbon-nötr seviyeye ulaşmayı hedeflerken Siemens Türkiye karbon-nötr olma hedefini 2023'e çekti. Gelirinin yüzde 40'ını çevre dostu ürün portföyünden elde eden şirket, CO2 emisyonunun yılda 7,7 milyon ton, yani yüzde 1,7 azalmasına katkıda bulunuyor. Bu miktar 3,3 milyon otomobilin ürettiği emisyona eşdeğer.

2020'nin ilkbaharında, dünya genelindeki 400 lokasyonunda iklim nötr olmayı başararak önemli bir dönüm noktasına ulaşan Bosch, verdiği sözü tutan şirketlerden. 2030'a kadar tedarik zinciri genelinde CO2 emisyonlarında yüzde 15'lik azalmaya yönelik hedefi bulunan şirket, bu alandaki çalışmalarına devam ediyor.

PepsiCo da iklim hareketine olan bağlılığını göstermek için 1,5°C'lik İş Dünyası Hedefi taahhüdünü imzalayan ve 2050'ye kadar net-sıfır emisyon hedefine ulaşılması için bir strateji geliştiren şirketler arasında. Geçen yıl küresel olarak sera gazı emisyonunu yüzde 6 azaltan PepsiCo, yakın zaman önce global olarak 2040'a kadar net-sıfır emisyona ulaşma ve 2030'a kadar mutlak emisyonunu yüzde 40 azaltma taahhüdünü duyurdu.

İş stratejilerini sürdürülebilirlik ekseninde oluşturan bir başka şirket ise Nestlé. 2050'de net sıfır hedefine ulaşmayı amaçlayan şirket, bu kapsamda toplam 3,2 milyar İsviçre Frangı yatırım yapacağı bir eylem planı hazırldı.

ATIKLAR DÖNÜŞTÜRÜLÜYOR

British American Tobacco'nun stratejisinin merkezinde ise yenilenen sürdürülebilirlik ajandasındaki taahhütler yer alıyor. Şirketin dünya çapındaki tüm fabrikalarında her yıl atıkların yüzde 90'ından fazlası geri dönüştürülüyor. Şirket, depolama alanlarına gönderilen atıkları 2025'e kadar atığı kaynağında azaltma ve geri kazanım projeleri ile yüzde 40 azaltmayı hedefliyor. British American Tobacco Türkiye, Kafkaslar&Kuzey Afrika Bölgesi Direktörü Gökhan Bilgiç, "2030'a kadar yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanarak sıfır-karbon salınımını hedefliyoruz" diyor. Şirket ayrıca Borusan EnBW Enerji ile yaptığı anlaşma kapsamında 2021'de 9 milyon 100 bin kWh olan elektrik tüketiminin tamamını yenilenebilir kaynaklardan sağlayacak.

Karbon-pozitif inovasyona öncelik veren kurumlardan biri de Mey Diageo. 2030'a kadar operasyonlarında Net Sıfır karbona ulaşmayı hedefleyen şirket, bu rakamı 2007'ye oranla yüzde 75 azalttı. Şirketin bir diğer amacı da faaliyet gösterdiği her noktada direkt enerji ihtiyaçlarını yüzde 100 yenilenebilir enerjiyle karşılayarak geri kalan karbon oranını 2030'a kadar ortadan kaldırmak. Şirketin bir diğer taahhüdü ise 2030'a kadar tedarik zinciri kaynaklı karbon emisyonlarını yüzde 50 azaltmak.

2030'a kadar karbon emisyonlarını yüzde 50 oranında azaltmayı ve 2050'de sıfır karbona ulaşmayı taahhüt eden Lenzing ise 'gerçek sıfır karbon' kampanyasında enerji azaltımı, yenilenebilir enerji, yeni teknolojiler ve tedarikçilerin katılımından oluşan dört ana kaldıraçtan faydalanıyor.

YOL HARİTASI BELLİ

Brezilya merkezli Natura&Co çatısı altında faaliyetlerini sürdüren Avon, karbon salınım miktarını son 15 yılda yüzde 52,7, tesislerindeki su kullanımını da yüzde 51 oranında azaltan bir kurum. Enerji ihtiyacının yüzde 50'sini ise sürdürülebilir kaynaklardan karşılıyor.

Sanofi de 2010'dan bu yana daha düşük karbonlu enerjilerin kullanılmasını ve sertifikalı yenilenebilir kaynaklardan elektrik satın alınmasını destekleyen bir düşük karbonlu enerji politikası yürütüyor. 2019 sonu itibarı ile Sanofi'nin global operasyonlarında kullandığı yüzde 100 yenilenebilir elektrik oranı yüzde 11; yenilenebilir enerji ise elektrik tüketiminin yüzde 17'sini temsil ediyor.

2020'de İsviçre'nin Davos kentinde gerçekleşen Dünya Ekonomik Forumu (WEF) Yıllık Toplantısı'nda 'Sıfır Karbon Taahhüdü (Ambition Zero Carbon)' stratejisini açıklayan AstraZeneca, 2025'e kadar karbon salınımını sıfıra indirmek için enerji tüketiminin tamamını hem güç hem de ısı için yenilenebilir enerji kaynaklarıyla gerçekleştirecek.

ENERJİ SEKTÖRÜ İDDİALI

Konunun merkezindeki bir diğer sektör de enerji. Bu alanda çalışan kurumların çoğunluğunun hedefleri net olarak belirlenmiş durumda. Sürdürülebilirlik performansına göre hazırlanan Dünyanın En Sürdürülebilir Şirketleri Global 100 listesinde birinci sıraya yükselen

Schneider Electric, 2030'a kadar net sıfır karbon emisyonu hedefliyor. Enerji yönetimi teknolojilerinde iddialı kurumlardan biri olan Schneider

Electric, enerji verimliliği uygulamaları ile kurumların dijital dönüşümüne liderlik etmek amacıyla MEA (Orta Doğu ve Afrika) Bölgesi'nin ilk İnovasyon Merkezi'ni İstanbul'da açtı.

Yenilenebilir enerji kaynaklarından yararlanarak karbon salınımını azaltmaya yönelik hedefler uzunca süredir dünyanın gündeminde. Endüstriyel üretim gerçekleştiren şirketlerin bu yönde zaten ciddi adımları mevcut.

Pandemi ile beraber yenilenebilir enerjiye artan ilgi sayesinde sıfır karbon stratejileri daha etkin biçimde ele alınıp yeniden kurgulanmaya başlandı. Akaryakıt sektörü bu konuda hızlı ve hassas davranıyor. AB'nin karbon nötr hale gelme hedefini destekleyenlerden TOTAL, daha az emisyonla daha fazla enerji sağlamayı başarmayı taahhüt ediyor.

Şirket küresel üretim faaliyetleri ve müşterileri tarafından kullanılan enerji ürünleri genelinde, 2050'ye kadar net sıfır emisyona ulaşmayı hedefliyor. Shell de geçtiğimiz günlerde yayınladığı duyuru ile sürece ilişkin taahhütlerini açıklayan kurumlardan. Buna göre kurumun orta ve uzun vadeli karbon yoğunluk hedefleri 2030'a kadar yüzde 20, 2035'e kadar yüzde 45, 2050'ye kadar yüzde 100 seviyesine erişmek. Sürecin önemini iyi kavrayan bir diğer kurum da bp. Değişimin artık bir seçenek değil zorunluluk olduğu bilinciyle çalışmalarını yürüten şirket yeni stratejilerinde, portföylerini yenilenebilir, bio ve hidrojen olmak üzere farklı enerji türleriyle çeşitlendiriyor.

İŞ DÜNYASINA ÇAĞRI

Faaliyetleri sırasındaki karbon salımını dengelemek için harekete geçen KPMG Türkiye karbon ayak izini sıfırlayan şirketler arasında yer alıyor. 2019'da azaltılması mümkün olmayan bin 498 ton CO2 eşdeğeri karbon ayak izini sıfırlayan ve 2030'a kadar net sıfır emisyona ulaşma hedefi belirleyen KPMG'nin Türkiye Sürdürülebilirlik Hizmetleri Direktörü Richard Betts; "İklim değişirken oturup seyredemeyiz. Türkiye'de iş dünyasına çağrı yapıyoruz, her konuda destek vermeye hazırız" diyor.

Karbon Sıfır tüm sektörlerin ana gündem maddesi olmaya devam edecek. Türk şirketleri ise büyük küçük demeden hızla hem yol haritalarını hazırlıyor hem de uygulamaları bir an önce devreye alıyor. Hatta zaman zaman yabancı rakiplerinden daha önde oldukları görülüyor. Önümüzdeki dönem ticaretin geçer akçesi olacak Sıfır Karbon konusunda çok daha hızlı yol alındığını göreceğiz.