Kitapların Çağrısı
Belce Örü
Korku ve endişenin hüküm sürdüğü günlerden geçiyoruz. Bu ürkütücü sis perdesi bir nebze aralansa da tüm dünyayı etkisi altına alan COVID-19 pandemisinden hala tam anlamıyla kurtulabilmiş değiliz. Bu süreç ekonomileri yavaşlatırken, bazı sektörleri diğerlerinden daha çok etkiliyor. Bu sektörlerden biri de yayıncılık. Başta AVM'lerde bulunan zincir mağazalar olmak üzere büyükşehirlerdeki kitabevleri ve sahafların bir kısmı karantina döneminde kapandı. Kitap fuarları ve imza günleri iptal edildi. Pandeminin en yoğun yaşandığı haziran ayına kadar olan dönemde insanlar evde geçirdikleri zamanı daha eğlenceli ve verimli kılmak için kitap alışverişlerini daha ziyade yayınevlerinin internet sitelerinden veya on-line mağazalardan gerçekleştirdi.
Bu süreci en az hasarla atlatmanın yolunu arayan yayınevlerinin uyguladığı yöntemler de farklı oldu. Birçok yayınevinin aksine Turkuvaz Kitap Genel Yayın Yönetmeni Gülenay Börekçi, "Bu dönemde kitaplarının baskı adetlerini düşürmediklerini" söylüyor ve ekliyor "Hatta okurun gereksinimlerine ve tercihlerine göre kısmen daha yüksek adetlerde kitap bastık." Bu tercihin nedenini ise şöyle açıklıyor: "Kitabevlerinin kapalı olduğu bu süreçte okurların internet üzerinden kitap almayı sürdürdüğünü ve on-line kitap satışlarının pandemi öncesi döneme göre arttığı bilgisini değerlendirdik." Börekçi, bu süreçte yüzlerini en çok güldüren gelişmenin "Sahi Kitap" adlı yeni alt markayla okur karşısına çıkmaları olduğunu söylüyor. Bu yeni markanın ilk kitabıysa, araştırmacı gazeteci Sonia Shah'ın kaleme aldığı "Pandemi" olmuş.
İnkılap'ta bu süreçte yatırım yapmaya devam eden yayınevleri arasında. İnkılap Kitapevi Pazarlama Müdürü Orkun Galolar yeni ve alternatif satış kanallarına yöneldiklerini söylüyor. "Sesli kitap pandemiden önce de ilgi gösterdiğimiz bir alandı, daha fazla çeşitle geliştirdik" diyor ve ekliyor "E-kitap konusunda da girişimlerimiz oldu." Hayykitap Genel Yayın Yönetmeni Rauf Baysal ise farklı satış stratejileri ve kampanyalar uyguladıklarını aynı zamanda sosyal medya hesaplarından okuyucularıyla aralarındaki iletişimi en üst düzeyde tuttuklarını söylüyor. "Hayykitap olarak kurduğumuz stratejik ortaklıklar doğrultusunda www.kitapevi.com ve www.kitabimkapida.com adlı iki adet on-line kitap satış sitesini hayata geçirdik" diyor "Sonuçta satışlarımızın yüzde 70'i on-line'dan gerçekleşti.
Türkiye Yayıncılar Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Kenan Kocatürk'ün INBUSINESS ile paylaştığı verilere göre pandemi öncesinde yüzde 22'ler civarında olan on-line kitap satışlarının pandemi sırasında yüzde 40'lara tırmandı. "Şimdilerde bu oran yüzde 30 civarında" diyor Kocatürk ve ekliyor "Kitapevleri ise şu anda yüzde 40 dolu, pandemi tedirginliği devam ediyor."
İstatistikler bu süreçte on-line kitap satışlarının arttığını gösterse de Doğan Egmont Yayıncılık Genel Müdürü Gülgün Çarkoğlu, bunun yeterli olmadığını dile getiriyor. On-line kayan kitap satışlarının kendilerini tatmin etmemesinin nedenin, internet sitelerine yönelen talebin diğer satış kanallarındaki kaybı karşılayacak kadar büyük olamaması ve e-ticaret sitelerinin artan talebi karşılamakta zorluk çekmesi olduğunu anlatıyor. Galolar da kendisiyle aynı fikirde, "Mağazalar kapanınca ağırlık internet sitelerine kaydı fakat onlar da sürece hazırlıksız yakalandığı için istenilen ölçüde büyüme olmadı" diyor.
Yayınevlerini pandemi sürecinde zorlayan tek neden mağazaların kapanması değil. Sektörü daha derinden etkileyen başka sorunlarla da uzun süredir mücadele ediliyor. En önemlisi elbette korsan kitap. Bir başka sorun ise girdi maliyetlerinin artması ve vergi kesintileri. Kitapta KDV oranının sıfırlanması hem yayınevlerini hem de okurları mutlu etse de yüzde 8 ile yüzde 18 arasındaki üretimden kaynaklanan KDV alacakları yayıncıları zorluyor. Öte yandan kağıt alımları, yurtdışı telifleri peşin ve dolar üzerinden yapılıyor. Ödemeler en iyi ihtimalle 120 günde tahsil ediliyor. Bu da yayınevini sektörün finansörü haline getiriyor. Diğer yandan e-ticaret siteleri arasındaki rekabet, yayınevlerinin de fiyat kırmasına neden oluyor. Üstüne pandemi de eklenince yayınevlerinin bir kısmı bu süreçte frene basmayı tercih etti. Ya yeni kitap çıkarmayı erteledi ya da baskı adetlerini azalttı.
Türkiye Yayıncılar Birliği üyeleri arasında nisan ayında yapılan anket sonuçları, basılan ama dağıtılamayan kitap adedinin 5 milyon 222 bin 155, yayınlanmasından vazgeçilen veya askıya alınan kitap sayısının da 3 bin 890 adet olduğunu gösteriyor. Anketten ortaya çıkan bir diğer önemli sonuç ise kitap satışlarının adet bazında ortalama yüzde 63 oranında düşmesi. Yayımcı Meslek Birlikleri Federasyonu'nu (YAYFED) Başkanı Münir Üstün'ün paylaştığı verilere göre Ağustos sonu itibariyle 299 milyon 500 bini aşkın adet kitap yayımlandı. "Geçen yılın yüzde 14 üzerinde seyrediyoruz" diyor Üstün "2019'da toplamda 424 milyon adet kitap yayımlamıştık. Temenniler yayımlanan kitap adetinin geçen yılın altında kalmaması elbette... Kocatürk'ün ifadesiyle ilk sekiz ayın verileri olumlu. Yine de yıl sonunda pazarda yüzde 25-30 civarında bir daralma olacağını öngörüyor. Zira kitabevleri ve zincir mağazaları eski doluluk oranında değil. Üstelik fuarların ertelenmesi ve maliyetlerin artması da kitapların baskı adetlerini olumsuz etkileyebilir.
Kocatürk, bu olumsuz etkenlerin önüne geçmek için üyelerini sesli kitap ve e-kitap üzerine çalışan firmalarla buluşturduklarını aktarıyor. Bu formülün matematiği ise yayıncılara yeni kaynak yaratmak ve sektördeki istihdamı arttırmak. Özellikle de sesli kitap platformu Storytel'in Türkiye'de kat ettiği yol düşünüldüğünde bu çare kulağa oldukça mantıklı geliyor. Zira Türkiye sesli kitaplar pazarı henüz çok küçük ancak hızlı büyüyor. 2020'nin ikinci çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre Storytel'in 20 ülkede toplam abone sayısı yüzde 42 oranında artarak 1 milyon 257 bine ulaştı. Şirketin Ocak 2020'de yaptığı açıklamada Türkiye'nin tüm Storytel ülkeleri arasında 50 bin üyeye en kısa zamanda ulaşan ülke. Storytel Türkiye Ülke Müdürü Berk İmamoğlu "Bu bizim için heyecan veren çok büyük bir başarı" diyor ve ekliyor "Gelecekte bu sayının hızla artacağını öngörüyoruz."
Platform üzerinden, 2019'da toplam 4 milyon 54 bin 400 saat sesli kitap dinlenirken, 2020 yılının sadece ilk altı ayında bu sayı 4 milyon 200 bin saat olarak gerçekleşti. Platform bugün 2 bin 500'ün üzerinde Türkçe, 75 bin İngilizce sesli kitap, 120 bin'in üzerinde İngilizce e-kitap ve birçok podcast sunuyor. Platformdaki sesli kitap sayısı da aynı oranda büyüyor; 2019 yılında Storytel'e toplam bin kitap dahil olmuşken, 2020'nin ilk altı ayında bu rakam 800'e ulaştı. İmamoğlu'nun hedefi, yıl sonuna kadar kütüphanemize eklenen yeni kitap sayısının iki katına ulaşması.
Kitap sektörünün tecrübeli isimleri, sesli kitap pazarının potansiyel vaat ettiği görüşünü paylaşıyor. Kenan Kocatürk, "Farklı formatlardaki kitaplar birbirinin tamamlayıcısı. Özellikle sesli kitap son dönemde çok tercih edilen bir alan haline geldi" diyor ve devam ediyor "Şu an bu formatların sektördeki oranı yüzdelerle ifade edilemese de elbette gelecekte bu mecraların kullanımı artacaktır ancak fiziksel kitabın yerini geçeceklerini söylemek için hala çok erken."
GÖRÜŞLER NE DİYOR?
Mustafa Altındağ - D&R Genel Müdürü
Pandeminin başlangıcında, yayınevlerimiz ile yakın temas kurarak olası tedarik problemlerinin önüne geçebildik. Stok seviyemizi üst düzeyde tuttuk ve online depomuzda günlük optimizasyonlar yaparak adet çıkış kapasitemizi yüzde 70 artırdık. E-ticaret sektöründeki sipariş hacmindeki anormal yükseliş kargo firmalarının kapasitelerinin çok üstünde çıktığından tüm markalar müşterilerine ürünlerini teslim etmekte gecikmeler yaşadılar. Günlük kargo kotaları olmasına rağmen müşterilerimize söz verdiğimiz şekilde maksimum seviyede hizmet vermeye çalıştık. Bugün yeniden 210 mağazamız, iki online sitemiz, B2B kanalımız ile sektörde hizmet veriyoruz.
Pandemi döneminde mağazalarımız kapalı olduğu için satışların yüzde 90 online kanallarımızdan geldi, ilk sekiz aya göre baktığımızda ise ciromuzun yüzde 35'ini online siparişler oluşturuyor. Pandeminin en yoğun yaşandığı nisan mayıs aylarında ise kitap ciromuz iki katına çıktı.
Gülenay Börekçi - Turkuvaz Kitap Genel Yayın Yönetmeni
Kitaplarımızın baskı adetlerini düşürme yoluna gitmedik hatta kısmen daha yüksek adetlerde kitap bastık. Her şeyden önce, kitabevlerinin kapalı olduğu bu süreçte okurların internet üzerinden kitap almayı sürdürdüğü ve online kitap satışlarının pandemi öncesi döneme göre arttığı bilgisi vardı elimizde. Bastığımız kitaplara gelince, sayıyı azaltmadık elbette ama daha seçici olmayı, okurun gereksinimlerine ve tercihlerine göre ilerlemeyi uygun bulduk.
Bizim için pandemi döneminin en sevindirici olaylarından biri, Sahi Kitap adlı yeni alt markamızın okur karşısına çıkması oldu. Bu yeni markanın ilk kitabıysa, araştırmacı gazeteci Sonia Shah'ın kaleme aldığı "Pandemi"ydi.
Rauf Baysal - Hayykitap Genel Yönetmeni
Biz Hayykitap olarak stratejik ortaklıklar kurarak www.kitapevi.com ve www.kitabimkapida.com adlı iki adet on-line kitap satış sitesini hayata geçirmiştik. Pandemi sürecinde online satış sitelerine reklam verme ve buradaki kampanyalara katılma gibi stratejilerle satışları yüksek seviyelerde tutmayı başardık. Sonuçta bir önceki senenin aynı dönemine oranla sadece yüzde 4'lük bir ciro düşüşü yaşadık.
Biz bu dönemde "koşma potansiyeli olan" kitapların ilk baskı tirajını yüzde 25 oranında düşürdük. Sözgelimi normal zamanlarda ilk baskısını 20 bin yapacağımız kitaplara 15 bin'le girdik. Diğer yandan hiçbir kitapta ilk baskıyı 2 binin altında yapmadık. Ama belli projeleri de yaz sonrasına erteledik. Mart'tan Haziran'a kadar geçen dört aylık dönemde toplam 33 kitap ve set piyasaya çıkarttık. Bu Hayykitap'ın aylık yeni kitap ortalaması olan sekiz adedin bile üzerinde.
Orkun Galolar - İnkılap Kitabevi Pazarlama Müdürü
Pandemi sürecinden önce ağırlıklı satışlar fiziki mağazalar üzerinden yürüyordu. İnternet ve mağazalar arasındaki oran 1'e 3 gibiydi şimdi ise yüzde 50 dolaylarında. Yeni ve alternatif satış kanallarına yöneldik. Sesli kitap pandemiden önce de ilgi gösterdiğimiz bir alandı, daha fazla çeşitle geliştirdik. E-kitap konusunda da girişimlerimiz oldu. Pandeminin hemen başında organizasyonu eve taşımıştık, halen evden çalışmaya devam ediyoruz.
Biz bu süreçte herhangi bir stok problemi yaşamadık. Zira kendi matbaamıza sahibiz. Baskı adetlerinde ufak düşüşler oldu bunun da sebebi sergilenecek alanların azalmasıydı. Haziran ayına kadar bastığımız fakat okuyuculara sunamadığımız kitaplar oldu. Daha sonraki süreçte yaklaşık 20'ye yakın yeni kitap çıkardık.
Gülgün Çarkoğlu - Doğan Egmont Yayıncılık Genel Müdürü
Satışların düşeceğini öngörerek karantinada yüzde 40 oranında daha az kitap yayımladık. İlk altı ayda Doğan Kitap, DEX, Doğan Novus, Doğan Egmont ve CEO Plus markalarımız toplam 170 kitap yayımladı, 110 kitabı ise erteledik. Ama böylesi zor bir dönemde bu kadar kitap yayımlamak da kendi başına bir başarı, diyebiliriz.
Online satışlarımız ve gıda zincirlerindeki satışlarımız yüzde 25 ila yüzde 50 oranında arttı. Haziran sonrası için kitap satışlarımızda artış var ama eski normalin halen çok uzağındayız. Biz Doğan Egmont ve Doğan Kitap olarak kümülatifte ilk altı ayda 2019 sonuçlarımızı ciroda yakalasak bile, adet bazında yüzde 12 gerisindeyiz. Bizim için kriter geçtiğimiz yıllar değil, bütçemiz ve satış tahminlerimizdi, onun da doğal olarak yüzde 30 gerisine düştük ama daha 2020 henüz bitmedi.