ALİ CUMHUR HANTAL: METAVERSE DEMOKRATİK OLMALI

Ali Cumhur Hantal / Open Ar Cloud Derneği Yönetim Kurulu Üyesi

Hibrit yaşamı ele alırken arttırılmış gerçeklik, sanal gerçeklik, metaverse gibi kavramları düşünürsek hayatımızda fiziksel dünya ile sanal dünyanın tamamen iç içe geçtiği bir yeni döneme hızla yaklaşıyoruz. Bu dönem internetin vücut bulmuş hali veya internetin bir sonraki versiyonu olarak adlandırılabilir. Artık iki boyutlu ekranlardan tamamen iki boyutlu olmayan gözlükler ile gördüğümüz, holografik ekranlara geçiş yapacağız ve şu anda uzak gibi gözükse de tahminimizden çok hızlı şekilde kendimizi bu hibrit yaşam içinde bulacağız.

SANAL GÖZLÜKLER KAPIŞ KAPIŞ

Apple, Facebook yani Meta, Google ve benzeri bütün global firmaların gözlük hazırlığı çok hızla devam ediyor. Hatta geçtiğimiz günlerde Facebook yeni Meta Quest Pro sanal gerçeklik gözlüğünü tanıttı. Bu sanal gerçeklik gözlükleri çok yakında hem sanal gerçeklik hem de arttırılmış gerçeklik gözlükleri olarak hayatımıza girecekler ve Apple'ın da gözlüğünün çıkmasıyla artık gerçek dünya üzerinde hologramlar gördüğümüz, coğrafi konumu itibarıyla çok önemli bilgilerin gerçek hayatta hassas yer bilgisi şeklinde karşımıza çıktığı dünyaya süratle geçiş yapacağız.

İşte bu hibrit dünya geldiğinde, hepimizin çok önemli bir konuya dikkat etmesi gerekiyor: Gelecek nesillere olan çok önemli bir sorumluluğumuz var. Bu da bırakacağımız bu yeni dünyanın altyapısının nasıl olacağı ve demokratik mi yoksa hegemonyaya açık bir ortam olup olmayacağı konusudur.

TEKİL SİSTEM OLMALI

Bugün internet, HTML ve URL standartları üzerine kurulduğu için açık ve 'interoperable' idi, yani birlikte çalışabilir durumda. Böylece herhangi bir girişimci, evinde oturarak bu HTML ve URL standartlarına uygun bir web sitesi geliştirebiliyor ve internete bağlı olan herkese ulaşabiliyor.

Uygulama marketlerini ele aldığımızda ise bu tam tersi olarak karşımıza çıkıyor. Bugün bir cihazınız Apple ise sadece Apple Store'a, Android ise sadece Google Play Store'a girebiliyorsunuz. Bir yazılımcı, uygulamasını iki uygulama pazarına da çıkartmak zorunda kalıyor. Bu da maliyeti ve verilen zamanı artırıyor. Kuralları da doğal olarak bu uygulama pazarlarının sahibi olan firmalar belirliyor. İnternet ise açık olduğu için bir sahibi yok ve kural koyanlar da normal hayatımızda olduğu gibi devletler. İşte metaverse'e geçildiğinde doğal akış olarak farklı farklı metaverse'lerin oluştuğunu görüyoruz.

MOBİL UYGULAMALARI KİLİT

Mobil uygulama dünyasında yaşadığımız gelişmelerden ders almazsak bu metaverse'ler de açık ve birbirleriyle çalışabilen verse'ler olmayacaklar ve ne yazık ki ilk harfi büyük yazılan tek bir metaverse yerine multiverse'ler- den konuşuyor olacağız.

Metaverse'ün açık ve birlikte çalışabilir bir network olması da ancak belli standartların oluşması sayesinde mümkün olabilir. Peki, burada bize düşen görev nedir? Her şeyi devletlerden ve regülasyon düzenleyicilerden beklememeliyiz. Bu bütün bireylere, kullanıcılara, şirketlere, teknoloji sağlayıcılarına önemli bir sorumluluk getiriyor. Şu an doğal akış olarak farklı farklı metaverse'lerin oluştuğunu görüyoruz. Mobil uygulama dünyasında yaşadığımız gelişmelerden ders almazsak bu metaverse'ler de açık ve birbirleriyle çalışabilen verse'ler olmayacak ve ne yazık ki ilk harfi büyük yazılan tek bir metaverse yerine multiverse'lerden konuşuyor olacağız.

GELECEK NESILLERE BORCUMUZ

Çok da uzak olmayan bir gelecekte hem içinde bulunduğumuz dünyada var olurken hem de eş zamanlı olarak metaverse dediğimiz farklı evrenlerde de günlük haya- tın içinde var olacağımız hibrit bir yaşama doğru ilerliyoruz. Hepimizin gerçek dünya ile sanal dünyanın kesişiminde ve çevrelerinde olup bitenden kopmadan deneyim yaşayabileceğimiz metaverse dünyasında, gerçek bir demokratik yapı kurulamazsa hepimizi hatta gelecek nesillerimizi çok büyük zorluklar ve riskler bekliyor olacak. İnternetin gelecek versiyonu olarak da tanımlanan metaverse dünyasında eğer gerekli olan standartları bir an önce oluşturmazsak, bugün alıştığımız özgür ve demokratik internet ortamına sahip olamayacağız. Aksine son derece anti-demokratik, içine kapalı, birbiriyle çalışamayan farklı metaverse evrenleriyle karşılaşma olasılığımız çok yüksek. Bu yeni dünya ve gereklilikleri hakkında bilinçlenmemiz, çevremizi bilinçlendirmemiz ve standartları geliştirmek üzere çalışan kurumları desteklememiz gerektiğini ve bunun gelecek nesillere olan borcumuz olduğunu düşünüyorum.

SANAL ESERLER ÜRETİMİ

Açık AR Bulutu (Open AR Cloud) Derneği olarak Ankara Büyükşehir Belediyesi ile Ankara'nın dünyadaki dördüncü test şehri olması için; Feyziye Mektepleri Vakfı ile de Nişantaşı Işık Lisesi'nin dünyadaki ilk test merkezi olan lise kampüsü olması için anlaşma imzaladık. Amacımız Türkiye'deki tüm belediyelerimiz, liselerimiz ve üniversitelerimiz ile benzer şekilde anlaşmalar yapmak.