ANONİM ŞİRKETTE AZLIK PAY SAHİBİYİM HAKLARIM NELER?..

Gözde Esen Sakar
Avukat /Şirket Birleşme ve Devralmaları, Sermaye Piyasaları ve Uluslararası Hukuk

Firmalara yapılan yatırımlarda uygulamada sıklıkla gördüğümüz işlemlerin farklı türleri var. Bunların bir türü de, özel fonların, girişim sermayesi şirketlerinin, melek yatırımcıların, sair tipte finansal yatırımcıların bazı durumlarda anahtar personelin veya stratejik yatırımcıların şirketlere ortak olmaları şeklinde...

Bu örneklediğim işlemlerde genel durum, hedef şirketin paylarının çoğunluğuna veya yönetime hakim olma şeklinde seyretmiyor. Finansal kaynağını veya emeğini, hedef şirkete sermaye olarak koymak isteyen paydaşlar belirli bir oranın altında pay sahibi olduğunda, çoğunluk hissedarın gücüne karşı, "Şirketteki etkinliğim nedir, kanunun bana bahşettiği haklar nedir" soruları sıkça geliyor.

Önce bir bakalım, Kanun'da azlık pay sahibi kime deniyor?

Halka açık olmayan şirketin sermayesinin en az 1/10'unu, halka açık şirketlerde sermayenin 1/20'sini oluşturan pay sahibi, azlık pay sahibidir. Azlık oluştursun veya oluşturmasın, her bir pay sahibinin; bilgi alma ve inceleme hakkı, yönetim kurulunun devamlı olarak toplanamaması halinde genel kurulu toplantıya çağırma, özel denetçi atanmasını talep etme, oy hakkı, rüçhan hakkı, kar payı hakkı, sorumluluk davası açma ve genel kurul kararları aleyhine iptal davası açma gibi hakları var. Ancak aşağıda biraz daha detaya gireceğim üzere, kanunda azlığa verilen güçlü ve önemli haklar mevcut...

Kanun'un öngördüğü azlık haklarım neler?

Genel Kurulu toplantıya çağırma hakkı: Kural olarak, genel kurulu yönetim kurulu toplantıya çağırır. Azlık pay sahibi, genel kurulu toplantıya çağırma istemini yazılı olarak (ispat gücü bakımından noter aracılığı ile gönderilmesi önerilir) yönetim kuruluna bildirir ve bu bildirimi yaparken de toplantı gerektiren sebepleri ve gündemi de belirtir. Eğer yönetim kurulu, azlık pay sahibinin bu istemini reddedilirse veya 7 iş günü içinde olumlu cevap vermezse, ilgili azlık pay sahibi, mahkemeye başvurarak genel kurulun toplantısını isteme hakkına sahip.

Özel denetim isteme hakkı: Sadece azlık pay sahibi değil, her pay sahibi, belirli olayların açığa çıkması için özel denetim isteyebilir. Özel denetim isteme hakkı, şirketin genel kurul toplantısı esnasında kullanılabilen bir hak. Özel denetçi ataması ilgili genel kurul toplantısında kabul gördükten sonra 30 gün içinde mahkemeye başvurularak ve mahkeme tarafından atanır. Azlık pay sahibi, genel kurulda red kararı çıktıktan sonra 3 ay içinde doğrudan mahkemeye başvurarak özel denetçi atanmasını isteyebilme hakkına sahip.

Bilgi alma hakkı:

Bilgi alma hakkı özü itibarıyla müktesep bir hak, vazgeçilmez bir hak. Şirketin finansal tabloları, konsolide finansal tabloları, yönetim kurulu yıllık faaliyet raporu, denetleme raporları, kar dağıtım önerisi, kural olarak, genel kurul toplantısından en az 15 gün önce şirket merkezinde pay sa- hiplerinin incelemesine hazır bulundurulur. Bunlardan finansal tablolar ve konsolide tablolar ilgili genel kurul toplantısını müteakip 1 yıllık süre boyunca şirket merkezinde pay sahiplerinin bilgi edinmelerine açık tutulur. Şirket bu bilgileri, bunlardan bilgi edinmeyi engellemeyecek şekilde elektronik ortamda da pay sahibine verebilir.

Genel kurulun ertelenmesini isteme hakkı:

Azlık pay sahibi, genel kurul toplantısında yer alan şirketin finansal tablolarının görüşülmesi ve buna bağlı konuların görüşülmesini, bir ay sonra yapılacak genel kurulda görüşülmesi için erteleme hakkını kullanabilir. Pay senetlerinin bastırılmasını isteme hakkı: Azlık pay sahibi, yönetim kurulundan talep ederek, nama yazılı pay senetlerinin bastırılıp tüm pay senedi sahiplerine dağıtılmasını isteme hakkına sahip. Bu yönü ile azlığın sahip olduğu bu hak tüm nama yazılı pay sahiplerini ilgilendirir.

Haklı sebeple fesih davası:

Azlık pay sahibi, haklı sebeplerin varlığı halinde, mahkemeden şirketin feshine karar verilmesini isteyebilir. Davada haklı sebep olarak, yönetime hakim olan çoğunluk dışındaki pay sahiplerinin haklarının ihlal edilmesi, şirketten dışlanması, şirket imkanlarının bu pay sahiplerine kapalı tutulması örnek olarak verilebilir. Mahkeme fesih yerine, payların gerçek değerleri pay sahiplerine ödenerek şirketten çıkarılmasına veya bu duruma uygun düşen ve kabul edilebilir başka bir çözüme karar verebilir.

Kuruluş ve sermaye artırımında ibraya engel olma hakkı:

Kurucuların, yönetim kurulu üyelerinin, denetçilerin, şirketin kuruluşundan ve sermaye artırımından doğan sorumlulukları tescil tarihinden itibaren 4 yıl geçmedikçe sulh ve ibra yoluyla kaldırılamıyor. Bu sürenin geçmesinden sonra da sulh ve ibra ancak genel kurulun onayıyla olur. Bununla beraber, azlık pay sahipleri, sulh ve ibranın onaylanmasına karşı iseler, sulh ve ibra genel kurulca onaylanamıyor .

Ticaret sicilde tescilli olan şirket esas sözleşmesi ile azlığa ilave haklar tanıyamaz mıyım?

Türk Ticaret Kanunu ve ilgili sair mevzuat kapsamında olmak ve imkan verdiği ölçüde, şirket esas sözleşmesinde sermayenin pay gruplarına ayrılması (örneğin A grubu paylar, B grubu paylar gibi), imtiyazlı pay yaratılması, buna göre yönetim kuruluna aday gösterme imtiyazı verme, yönetim kurulu ve genel kurul seviyesi kararları belirlenerek özellikli kararlarda veto hakkı kullanımı verilmesi, kar payı, tasfiye artığı dağıtımında imtiyaz tanınması gibi konularda azlığa haklar tanınabilir. Esas sözleşmede azlığa tanınan ilave haklar ticaret sicilin aleniyeti ve ticaret sicili gazetesinde yayınlanması ile 3'üncü kişilerin bilgisi dahilinde olur.

Pay Sahipleri Sözleşmesi ile azlığa ilave haklar tanısam olur mu?

Hissedarlar sözleşmesi imzalanarak, azlık pay sahiplerine, farklı haklar verilebilir. Pay sahipleri sözleşmesi, taraflar arasında sözleşme serbestisi ilkesine göre akdedilen özel bir sözleşmedir, Borçlar Hukuku belgesidir. Bizim hukukumuzda, şirket esas sözleşmesi gibi, pay sahipleri sözleşmesi ticaret sicilde tescil edilmiyor. Şirket esas sözleşmesine konan hükümler konmalı, bunun üzerine esas sözleşmede yer almayan, ön alım hakkı detay prosedürü, payları satma hakkı, payları alma hakı, peşine takılma hakkı, sürükleme hakkı, kilitlenme, kilitlenme sonuçları, cezai şartlar, tazminatlar ve sair sözleşmesel hak ve yükümlülükler pay sahipleri sözleşmesi içinde düzenlenir.

Pay sahiplerinden biri veya birkaçı, pay sahipleri sözleşmesine aykırı davranırsa, sözleşmenin hükmünü ihlal etmiş oluyor, ihlalin sonucu da sözleşme hükümlerinde cezai şart, tazminat maddeleri varsa devreye giriyor veya somut olaya göre mahkeme nezdinde aynen ifa davası, işlemin eski hale getirilmesi davaları açılabilir, pay sahipleri sözleşmesinden doğan uyuşmazlık sözleşmeye taraf olanları bağlayan bir konudur, üçüncü kişileri doğrudan bağlamaz.