5 maddede aile anayasası
Türkiye'deki kurumların sadece yüzde 30'u ikinci, yüzde 12'si üçüncü ve yüzde 3'ü dördüncü kuşağa kadar taşınabiliyor. sürdürebilirliği ve başarıyı hedefleyen aile şirketleri için uzmanlara göre gelecek teminatı belli: Aile Anayasası... Peki ailenize ve şirketinize en uygun anayasayı nasıl hazırlayacaksınız?
İpek Alpkökin Olgunsoy / INBUSINESS
Ekim 2019'da Hüsnü Özyeğin'den görevi devralan FİBA Grubu Yönetim Kurulu Başkanı Murat Özyeğin'in o tarihte söylediği bir söz tüm iş dünyasının aklına kazınmıştı. "Bence görevi devralmak bir tarafa, asıl devretmek büyük bir erdemdir..." Bu bakış açısı geleceklerini güvence altına almayı hedefleyen tüm aile şirketlerinin uygulaması gereken bir harita niteliğinde. Zira gerekli düzenlemelerin yapılması aile şirketlerinin başarısını gelecek nesillere taşıması için bir gereklilik. Ve bu gereklilik uygulanmadığı takdirde kurumların sadece yüzde 30'u ikinci kuşağa taşınabiliyor. Türkiye'deki şirketlerin yüzde 95'ini aile şirketlerinin oluşturduğuna dikkat çeken ODS Consulting Group Kurumsal Gelişim Yöneticisi Mehmet Emin Erginöz, bu kurumların sadece yüzde 30'unun ikinci, yüzde 12'sinin üçüncü ve yüzde 3'ünün dördüncü kuşağa kadar taşınabildiğini belirtiyor. Erginöz, "İstatistiki veriler dikkate alındığında; aile şirketlerinin kuşaklar arası sorunsuz aktarılması ve şirketlerin devamlılığı için yol gösterici faktörlerden birisi Aile Anayasası" diyor.
Ancak aile anayasalarını oluşturmak sanıldığı kadar zahmetsiz bir süreç değil.
ZORLU SÜREÇ
"Oluşum sürecindeki en büyük sorunlar; aile üyelerinin ve aileye daha sonradan katılanların, birbirlerine olan güven duyguları ve işin geleceğine olan inanç farklılıkları" diyen KRC Yönetim Danışmanlığı Genel Koordinatörü Ali Rıza Değer, aile üyeleri ile şirket yöneticilerinin, aynı yöne bakmaması sorununa dikkat çekiyor. Değer, "Ortak misyon ve vizyon ile ilgili görüş ayrılıkları, kuşak problemleri… Herkes aynı düşüncede olmasa da ön yargı ve art niyet olmadan asgari müşterekleri tespit edebilmek gerek" diyor.
Dünya ve Türkiye'deki aile şirketlerinin farklılıklarına da dikkat çeken Değer, "Türkiye'de ve birçok ülkede aile şirketleri 3'üncü veya 4'üncü kuşaklara devroldukları zaman, ciddi anlamda başarılı olarak nitelendirilirken, Japon aile şirketlerinde 10'uncu kuşak, yönetim görevini üstlenmekte" diyor.
ÖNEMLİ NOKTALAR
Aile anayasası hazırlık aşamasındaki etapların planlaması ve uygulama sürecinde takibin önem taşıdığına dikkat çeken Erginöz, öncelikli etaplardan bazılarını; mevcut durum analizi, ortaklık yapısı, vizyon ve misyon, soy ağacı vb. çalışmalar olarak sıralıyor. Erginöz, profesyonel yönetim, aile ve işin sınırları, aile ve işletme amaçlarının ayrımına dikkat edilmesi gerektiğini söylüyor.
SERVET YÖNETİMİNİ PLANLAYIN
Aile anayasaları genellikle beş bölümden oluşuyor:
1. Samimiyet Yaklaşımı
"Genel Hükümler" ve "Aileye İlişkin Hükümler" başlığını taşıyan birinci ve ikinci bölümde; Anayasa'nın gerekçesi, ana amacı, ailenin misyonu, değerleri, aile üyeleri arasındaki ilişkiler, iyi niyet, samimiyet ve centilmenlik yaklaşımı yer alıyor.
2. Kurallar, Kurallar, Kurallar...
"Aile-Şirket İlişkilerine Dair Hükümler ve Çalışma İlkeleri"nin ele alındığı üçüncü bölümde; yeni aile üyelerinin eğitimleri, kariyer planlamaları, tam profesyonel yönetim ilkeleri, aile üyesi üst düzey yöneticiler, aile üyelerinin çalışma hayatını sonlandırması, fert/aile yaşamlarıyla işletmelerin sınırları, çalışanlara genel yaklaşım, üst ve orta düzey profesyonel yöneticilere ilişkin düzenlemeler ile şirkette görev alan tüm aile üyelerinin uymaları gereken, özel ve genel kurallar ele alınıyor.
3. Aile Serveti Nasıl Yönetilecek?
Anayasa'nın dördüncü bölümünde "Kurumsal Yönetim ve İdari Yapılanmaya Dair Hükümler" ele alınıyor. Bu kapsamda; Aile servetinin yönetilmesi, bağımsız ve farklı iş yapmaya, rekabet kurallarına, yönetim kurulu yapılanmasına, genel müdür/CEO, murahhas aza pozisyonlarına, bağımsız yönetim kurulu üyelerine, aile konseyinin şirket yönetimi ve yönetim kurullarıyla çalışma şekillerine ve görevlerine ilişkin hükümler yer alıyor.
4. Hisse Devirleri Anlaşması
"Mülkiyet Hakkına İlişkin Hükümler" başlığını taşıyan beşinci bölümde ise; aile şirketinin mülkiyet yapısı ve bu yapıda meydana gelebilecek değişikliklere yönelik aile içi düzenlemeleri, hisse devirleri, imtiyazlı hisseleri ve intifa hakları ele alınıyor.
5. Uyuşmazlıklar Hukuku
Altıncı bölümde "Aileye Özel Konular ve Uyuşmazlıklara Çözüm Üretilmesi", yedinci bölümde "Aile Anayasası'nın Güncellenmesi ve Yürürlüğe Girmesi ve İç Yönerge" detayları yer alıyor.
"MUTABIK OLMAK ŞART"
Ailelerin, şirkette görev alan veya alacak olan nesillere, birinci derece yakın olarak değil, şirkette bordrolu çalışan ve yetkinlik/yeterliliğine uygun bölümde görev yapan bir personel olarak bakma becerisinin ön planda olması gerekmektedir. Takiben, şirkette çalışan neslin, ailenin üyesi bakış açısıyla değil, şirkette çalışan bir personel bilincinde olması beklenmelidir. Çalışan kuşağın profesyonel bir yöneticiye bağlı olarak şirkette görev alması gibi. Tüm ortakların mutabakatla anayasa oluşum sürecine başlaması önem taşımaktadır. Mutabık olmayan bir ortak, sürecin gelişiminin önünde bir engel olarak görülmektedir.
STRATEJİK YOL HARİTALARI ORTAYI KOYMAK…
Gerekli güncellemeleri zamanında yapılarak yaşamaya devam eden Aile Anayasaları'nın yararları, yönetimlerde özellikle 2'nci ve 3'üncü kuşaklar göreve gelmeye başladığı zaman hissedilir. Aile genişlemeye başlamıştır. Dışarıdan evlilik yoluyla katılımlar olmuştur. Sektörel iş alanları genişlemiştir. Aileye yeni şirketler dahil olmuştur. İyi bir uzman tarafından hazırlanan ve şirketle ilgili veya ilgisiz 18 yaşından büyük tüm aile üyeleriyle bire bir görüşmelerle hazırlanarak güncellenen Aile Anayasaları, yaşanabilecek tüm aksaklıklarda, stratejik yol haritaları ortaya koyarak, sorunlara çözüm üretebilir.