Gelecek vadeden girişimlere 1 TL'ye ortak ol
Ayfer Arslan / INBUSINESS
Dijital dünyanın yeni imecesi 'kitlesel fonlama' alternatif finansman modeli olarak yoğun ilgi görüyor. Sosyal girişimlerin yanı sıra girişimci ekosistemini desteklemeyi hedefleyen bu sistemde, 1 liradan başlayan tutarlar ile gelecek vadeden girişimlere ortak olmak mümkün.
Alternatif finansman modelleri içinde son yıllarda yıldızı giderek parlayan 'kitle fonlaması' (crowdfunding) Türkiye'de de yükselişe geçti. Kitle fonlaması aslında Anadolu'da halen izlerine rastladığımız imece geleneğinin sosyal medyanın gücüyle birleşerek günümüz modern dünyasına uyarlanmış hali. Bu sistemde belirli bir proje için finansman ihtiyacı duyanlar, online platformlarda fon sağlayacak kişiler ile buluşarak iş fikirlerini hayata geçirme fırsatını yakalıyor. Sistem, dünya genelinde birçok girişimci için önemli bir finansman yöntemi olarak hızlı bir büyüme trendi içinde. Melek yatırımlar ve girişim sermayesi fonları gibi girişimci ekosisteminin gelişimini desteklemesinin yanı sıra sermayenin tabana yayılmasını da sağlıyor.
KİTLE HAREKETİ
Kar amacı güden projelerin yanı sıra sosyal girişimler de destekleniyor. Black metal single çalışması için destek isteyenlerden tutun da ABD'ye dil eğitimine gitmek için 'Uçak biletimi almama destek olabilir misiniz?' diyenlere, ilçesindeki çocuk tiyatrosunun eksik malzemeleri için fonlama talebinde bulunanlardan evlenmek isteyenlere kadar oldukça farklı kesimlerden talepler geliyor. Yani imecede yakın çevre ile sınırlı kalan sosyal yardımlaşma talebi, kitle fonlama platformları aracılığıyla hiç tanımadığımız insanlara da ulaşarak adeta bir kitle hareketine dönüşüyor.
1 TRİLYON DOLARLIK HACİM
Dünya genelinde iki binden fazla kitle fonlama platformu bu alanda faaliyet gösteriyor. Bu platformların yüzde 10'u ise ABD'de bulunuyor. 2020'de bu sistemde oluşan fonlama talebi 500 milyar dolara ulaşırken, bugüne kadar 100 milyar doların üzerinde fonlama yapılmış. Bu fonlamalarda 43 milyar dolar ile Kuzey Amerika başı çekiyor. Asya'da 33 milyar dolar, Avrupa'da ise 21 milyar dolarlık işlem gerçekleşmiş. 2023'te ise fonlama talebinin dünya genelinde 1 trilyon doları bulacağı tahmin ediliyor.
ABD, İngiltere, İtalya ve Fransa'nın yanı sıra Türkiye de ilk yasal düzenlemeyi yapan ülkelerden biri olarak dikkat çekiyor. Bu da aslında sektörün ülkemizdeki potansiyeli ve gelişimi açısından geleceğe ilişkin beklentileri kuvvetlendiriyor. Türkiye'de 2017'de Sermaye Piyasası Kanunu'nda yapılan değişiklikler ile yasal zemine kavuşan sektörde; reward. fonbulucu.com, Invest.fonbulucucom, fongogo.com, crowdfon.com, bulusum.biz, arikovani.com ve ideanest.com faaliyet gösteriyor. Geçen yıl Türkiye genelinde toplamda 500-600 milyon lira civarında fonlama talebi gelirken, 20 milyon liranın üzerinde bir fonlama gerçekleştiği tahmin ediliyor.
Kitle Fonlaması Derneği Başkan Vekili ve fonbulucu.com Genel Müdürü Hakan Yıldız, 2021'de ise 1 milyar liranın üzerinde bir fonlama talebi oluşacağını düşünüyor. Gelecek iki yıl içerisinde sistemin çok hızlı bir şekilde büyüyeceğine inanan Yıldız, geleneksel yöntemlere göre hızlı, kolay, teminatsız ve faiz içermeyen bu finansman alternatifinin, tüm girişimlerin birinci tercihi haline geleceğine inanıyor.
HAYIR İŞİNİ FONLAMA
Kitle fonlaması, ödül, bağış veya paya dayalı olarak çalışıyor. Proje, eğer sosyal girişim ise fon talebinde bulunanlar, topladıkları para karşılığında ya 'teşekkür
videosu' ya da manevi değeri yüksek bir hediye ile katkıda bulunanlara teşekkürlerini sunuyor. Ülkemizde halihazırda ödül ve bağış bazlı kitle fonlaması yaygın olarak uygulanıyor.
Sosyal girişimlerin yanı sıra asıl girişimci ekosistemini canlandıracak olan ise Paya Dayalı Kitlesel Fonlama. 3 Ekim 2019'da SPK tarafından yayımlanan Paya Dayalı Kitle Fonlama Tebliği ile sektör bir anlamda yasal düzenlemesine kavuşsa da henüz lisanslar verilmediği için Paya Dayalı Kitle Fonlaması aktif olarak çalışmaya başlamadı. Ancak önümüzdeki aylarda devreye girmesine kesin gözüyle bakılıyor.
Tabii bir de Borç ve Kredi Bazlı model var. Bu dünyadaki toplam işlem hacminin yüzde 50'sini oluşturuyor. Otomobil almak istediğiniz zaman kredi bazlı kitle fonlama platformundan kampanya açıyorsunuz. Diyelim ki, size bin kişi borç veriyor. O borçla gidip arabanızı alıyorsunuz sonra borcunuzu geri ödüyorsunuz. SPK'nın yakın bir zamanda Borçlanmaya Dayalı Kitle Fonlaması tebliğinin yayınlanması bekleniyor.
1 LİRA İLE YATIRIM OLANAĞI
Kitle fonlama sisteminin işleyişine gelince, girişimci ve yatırımcılar bu alanda online hizmet veren platformlar aracılığıyla bir araya geliyor. Girişimciler, öncelikle taleplerini duyurabilmek için bu alanda hizmet veren kitle fonlama platformlarından birine üye olarak kampanyaya çıkıyor. Halka arzlar olduğu gibi projenin özellikleri, yatırımcıya sunduğu vaatler ve ihtiyaç duyduğu finansman tutarına ilişkin kamuoyuna bilgi veriyor. Bilgilendirme metni, girişimcinin üyesi olduğu platformun yanı sıra sosyal medya aracılığıyla kamuoyuna duyuruluyor. Bu girişimi desteklemek isteyen yatırımcılar da bütçe veya tercihlerine uygun bir tutar ile katılabiliyor.
YENİ BİR YATIRIM YAKLAŞIMI
Asgari yatırım limitinin çok düşük olması, online kanallardan hızlı ve pratik şekilde girişimlere yatırım yapma fırsatı da haliyle sisteme olan ilgiyi her geçen gün artırıyor. Özellikle pandemi döneminde yoğun bir ilgiyle karşılaştıklarını belirten Hakan Yıldız, "Ekonomi yönetimi yıllardır sermayeyi tabana yaymayı ve yastık altı tasarrufları sisteme kazandırmayı hedefliyor. Aslında bir anlamda kitle fonlaması, bu söylemin hayat bulmuş hali" diyor. Yıldız'ın verdiği bilgilere göre, son zamanlarda birçok girişimci; iş melekleri, bankalar veya girişim sermayesi fonları gibi finansal araçlar yerine internet aracılığıyla kişilerden doğrudan finansal destek aramaya yönelmiş. Yıldız, "Bu gelişmelerin sonucunda başlangıç aşamasındaki yeni girişimlere sermaye sağlayan 'kitlesel fonlama' yeni bir yatırım yaklaşımı olarak ortaya çıktı" diyor. Klasik yöntemlerin tersine kitlesel fonlama yönteminde hiçbir aracı kuruma ihtiyaç duyulmadan finansman ilk elden kullanılabiliyor.
İSTİHDAMA KATKI
Girişimlere, borsaya kote olmadan hisseleri karşılığı yatırım alma fırsatı sunan Paya Dayalı Kitle Fonlaması modeli, özellikle erken aşama ve ölçeklenmeye yeni başlayan girişimler için eşsiz fırsatlar sunacak. Birikimlerini değerlendirmek isteyen 'ev tipi yatırımcılar'dan daha büyük kurumsal yatırımcılara kadar her ölçekten yatırımcı, yenilikçi fikirler ve girişimlerden pay alarak geleceğin unicorn'larına yatırım yapma şansını yakalayacak.
Kitle fonlaması, girişimci ekosisteminin büyümesinin yanı sıra istihdamı da olumlu etkiliyor Hakan Yıldız'ın verdiği bilgilere göre, 2020'de sistemin istihdama pozitif etkisi 300 binden fazla gerçekleşmiş. Bu da gösteriyor ki, gelecek dönemde bu yeni nesil girişimcilik finansmanı ve yatırımcılık sistemi istihdama da büyük katkı sağlayacak. Finansmana erişimin önündeki engeller ve finansman maliyetlerinin yüksek olması yüzünden erken aşama girişimlerin ömürlerinin 14 ayla sınırlı olduğu ülkemizde, bu sorunun kitle fonlaması ile aşılması yeni unicorn'ların doğması için de fırsat sunacak.
TEKNOLOJİ VE ÜRETİME DESTEK
Peki finansman desteği sağlanacak projelerde hangi kriterler aranıyor? Hakan Yıldız, yasal düzenlemeye göre teknoloji veya üretim faaliyeti yürüten girişimci veya girişim şirketlerinin bu sistemden yararlanabileceğini ifade ediyor. Yani hizmet ve ticaret girişimleri kapsam dışında tutulurken, şirketin kurulmuş olması da gerekmiyor. Bu konu fonlamadan sonra da gerçekleşebiliyor.
SPK VE TAKASBANK GÜVENCESİNDE
Sistemin güvenliği ise SPK ve Takasbank'ın gözetiminde ve denetiminde yürüyor. Düzenleyici ve denetleyici olarak SPK gerekli düzenlemeleri yaparken, sistemin diğer paydaşları ise Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) ve Takasbank. Tüm yatırımcıların parası, kampanya süresince ve gerekli işlemler sonuçlanıncaya kadar emanet yetkilisi olarak atanan Takasbank'ta korunuyor. Sistemde işlem yapmak isteyenler, e-devlet üzerinden doğrulanarak MKK nezdinde kayıtları oluşturuluyor. Ayrıca MKK bir yandan yatırımcıların, kampanyalardan aldıkları payları kayda geçirip hesaplarına dağıtırken, diğer yandan hem girişimcilerin hem de yatırımcıların limit kontrollerini yapacak. Kampanya sonunda talep edilen fon hedefine ulaşılamaz ise hiçbir kesinti olmadan yatırımcıların yatırdığı tutarlar iade edilecek. Ayrıca girişimci kampanya esnasında verdiği fon kullanım raporuna göre kendisine aktarılan fonun kullanılma sürecinde altı ayda bir bağımsız denetim raporu hazırlatacak.
YILDA ORTALAMA 1000 BAŞVURU
Kuruluşundan bugüne kadar 25 bin üyeye ulaşan platform, bugüne kadar 28 projeye, 5 milyon liralık fon sağlamış. Yılda ise ortalama bin civarında fonlama başvurusu alıyor. Mart 2021 itibarıyla toplam fonlama talebi 206 milyon lirayı geçerken, 4,9 milyon liralık fon girişimcilere aktarılmış.
Hakan Yıldız, 2021'de lisanslarını aldıkları takdirde yıl sonuna kadar 10 tane girişimi fonlamayı hedeflediklerini belirterek şunları ekliyor: "Bu fonlamanın 50 milyon lirayı bulacağını düşünüyoruz. 2023 yılı için ise iddialı bir hedef koyduk. Sistem o kadar gelişime açık ki 1 milyar liralık işlem hacmine ulaşmayı öngörüyoruz. Örneğin; son zamanlarda Borsa İstanbul'a yeni işlem yapmak için giren iki milyon kişi oldu. Bu da pandeminin sonuçlarından, getirilerinden birisi. İnsanlar yatırım araçlarını kullanmaya başladı."