Danışmanlar artık metal yakalı

Ayfer Arslan / INBUSINESS

Her kriz önemli dersler verirken ve yeni bir dönemi başlatırken fırsatlara da kapı aralıyor. Tıpkı 2008'de başlayan ve etkileri uzun yıllar devam eden küresel ekonomik krizde olduğu gibi... Başta ABD olmak üzere gelişmiş ülkelerde bankalara ve aracı kurumlara güvenin azaldığı bu dönem hala hafızalarda. İşte o dönem finans sektöründe hızlı bir değişim için düğmeye basıldı. Hız, çeviklik ve maliyet avantajı ile finansal teknoloji şirketleri yeni oyuncular olarak sisteme katılırken, bankalar da artan rekabet ile birlikte dijitalleşme ve yapay zeka yatırımlarını hızlandırdı. Yatırım dünyasına da uzanan bu değişim pek çok yeniliği de beraberinde getirdi. Ve finans dünyası 2008'de ilk olarak ABD'de literatüre giren 'robo danışmanlık' ile böylece tanışmış oldu.

Kriz sonrası gündeme gelmesi pek de tesadüf denemez. Kriz döneminde bankacılık sistemine olan güven kaybı ile birlikte servetleri hızla eriyen yatırımcılar, düşük riskli portföyleri tercih etmeye başlamıştı. Ve ortaya çıkan negatif getiriler, yatırımcıları pasif yönetilen fonlara yöneltmişti. 2008'de ABD'de kurulan Betterment ve Wealthfront gibi robo danışmanlar da işte yatırımcıların bu gereksinimlerini düşük komisyonlar ile karşılayarak yatırım dünyasında yeni bir sayfa açtı. O tarihten önce, sadece yatırım danışmanları kişiye özel yatırım planlamaları yapabiliyor, kişiye özel hizmetten yüksek miktarda birikimi olanlar yararlanabiliyordu. Robot danışmanlar sayesinde ise her yatırımcıya birikiminden bağımsız olarak eşit ve aynı kalitede hizmet sunma imkanı doğdu. İnternet ve akıllı cihaz kullanımının yaygınlaşmasıyla birlikte bilgisayar veya cep telefonunuzdan bir tuşla bu hizmete ulaşma rahatlığı ise son yıllarda robot danışmanlara ilgiyi artırdı.

MİNİMUM İNSAN MÜDAHALESİ

Robo danışmanları, yatırımcıların risk tercihleri çerçevesinde yatırım portföyünü yönetip çeşitli finansal öneriler sunan yazılım platformları olarak tanımlamak mümkün. Robo danışmanlar minimum insan müdahalesi gerektirdiği için 'otomatik finansal danışmanlık' veya 'dijitalleştirilmiş tavsiye' gibi isimlerle de adlandırılıyor. Matematiksel kurallar ve algoritmalar kullanarak yaratılan finansal modeller aracılığı ile yatırım önerileri sunuyor. Robo veya robot kelimesi ise kendi kendine öğrenen, kendini piyasaya ve yatırımcıya göre güncelleyen algoritmaları ifade ediyor.

Uygulamadan uygulamaya farklılık gösterse de robot fon danışmanları kişinin risk getiri beklentisi ve mevcut finansal durumunu analiz etmek adına kişiye sorular sorar. Elde ettiği bu verileri kullanarak kişinin risk profilini belirler. Ardından kişinin yatırımlarını risk profiline ve piyasa koşullarına uygun olarak değerlendirerek fon önerisinde bulunur ya da fon değişikliğini yapar.

3.2 TRİLYON DOLARA ULAŞACAK

2008'de ABD'de doğan robo danışmanlık teknolojileri özellikle son 10 yıldır hızlı bir büyüme trendi içerisinde. 2022 Statista verilerine göre bu teknolojinin yönettiği toplam varlık büyüklüğü küresel çapta 1.6 trilyon dolara ulaştı ve yıllık yüzde 14 civarında büyüme gösteriyor. 2027'de ise büyüklüğün 3.2 trilyon dolara çıkması bekleniyor. Anadolu Hayat Emeklilik Genel Müdürü Murat Atalay dünyada, 2020' de robot fon teknolojisini kullanan kişi sayısının 224 milyondan Ekim 2022 itibarıyla 348 milyona ulaştığına dikkat çekiyor. 2025'de 473 milyonu, 2027'de ise 540 milyonu aşacağı ön görülüyor. İstatistikler, robot danışmanlara yönelik güvenin yıllar itibarıyla arttığının bir göstergesi. Atalay, önümüzdeki dönemde yatırım tercihlerinde payının önemli oranda artmasını bekliyor.

Türkiye de dünyadaki bu gelişime paralel bir ilerleme kaydediyor ancak henüz elde sağlıklı bir veri yok. Büyük bir gelişim potansiyeli taşıması bu sektörde faaliyet gösterenlerin sayısını her geçen gün artırıyor. Finans kuruluşlarına robo danışmanlık hizmeti sunan Magnus'un kurucu ortağı Esra Ulaşan'a göre, ülkemizde yaklaşık 1 trilyon liralık yatırım fonu ve emeklilik fonunun aktif olarak yönetildiği pazar robo danışmanlık açısından büyük gelecek vadediyor. Çünkü yüzlerce yatırım fonu ve hisse senedi arasından seçim ve portföy çeşitlendirmesi yapmak, doğru zamanlarda alım-satım kararları vermek, performansları takip etmek ve daha iyi getiriler sağlanmasında ülkemizde de eksikler bulunuyor. İşte tam bu noktalarda robo danışmanların en iyi çözüm olduğunu söylüyor.

TÜRKİYE'DE EMEKLEME AŞAMASINDA

Ülkemizde en yaygın kullanıldığı alan bireysel emeklilik sektörü. Çünkü BES finansal okuryazarlığı birbirinden farklı milyonlarca müşteriyi içinde barındırıyor ve oldukça hızlı değişen bir sektör. Garanti BBVA Emeklilik Genel Müdürü Burak Ali Göçer'e göre fon tarafında çok teknik ve fazla bilgi olduğundan yatırımcıların uzman desteği almadan bu alanı yönetmesi oldukça zor. Göçer, "Bu yenilik sayesinde ne kadar birikimi olduğundan bağımsız tüm yatırımcılar aynı seviyede yatırım bilgisi ve hizmeti alabilir" diyor.

Piyasalardaki dalgalanmalara göre öneri değiştiğinde, milyonlarca yatırımcıya tek tek telefon ederek ulaşmak mümkün olmadığı için robo danışmanlık önerileri, müşterilere dijital kanallar aracılığı ile ulaştırılıyor. Bu yolla hem hızlı iletişim kurulabiliyor hem de hızlı reaksiyon alınabiliyor. Dolayısıyla Göçer'in yorumuyla robo danışmanlık tüm dünyada etkisini ve büyümesini sürdürüyor. Hatta bebeklik dönemini geçirip herkesten 'geçer not' almış bile. Ancak ülkemiz için aynı şeyi söylemek mümkün mü? Murat Atalay bireysel emeklilik sektörünün, Türkiye'de robot danışmanlığın büyümesi ve gelişimi için uygun bir sektör olduğunu düşünmekle birlikte henüz gelişime açık ve emekleme aşamasında bir alan olduğunu düşünüyor. Ülkemizdeki örnekler incelendiğinde, birçok uygulamanın henüz 3.0 yetkinliklerine sahip olduğunu, yani otomatik fon değişimi yapmadıklarını ve sadece yatırım önerisinde bulunduklarına işaret eden Atalay, "Fon dağılımının otomatik değiştirilmesi ve böylelikle BES robot danışmanlarına 4.0 yetkinliklerinin kazandırılması bir gelişim alanı olarak karşımıza çıkıyor" diyor.

Z KUŞAĞININ İLGİSİ YÜKSEK

Peki, robot danışmanlığının geleceğine ilişkin beklentiler neler? Burak Ali Göçer'e göre, özellikle teknolojiye hakim ve yeni yeni iş hayatına başlayan Z kuşağından bireylerin robo danışmanlara olan ilgisi giderek artıyor.

AK Portföy Emeklilik Fonları ve Varlık Yönetimi İş Geliştirmeden Sorumlu Bölüm Başkanı Cenk Günkut da artan finansal okuryazarlık doğrultusunda yatırımcıların varlıklarını yönetmede alternatif hizmet arayışına girdiğine işaret ediyor ve ekliyor: "Küresel ortamda artan internet penetrasyonu, dijitalleşmeye duyulan ihtiyaç ve ileri teknoloji ile robo danışmanlığın önümüzdeki yıllarda yüksek büyüme oranına ulaşması bekleniyor. Portföy yönetimi sektöründeki rekabetin ve finansal ürünlerdeki çeşitliliğin artması, robo danışmanlığa olan talebin artacağının göstergesi."

ROBOT DANIŞMANLAR NEDEN GÖZDE?

-Yatırım tutarlarında alt limit yok.
-Hizmet maliyetleri düşük.
-Online hizmet açılışına imkan tanıyor
-Yatırımcılar, 365 gün 24 saat sistemi etkin kullanabiliyor.
-Yatırımcılara şeffaf raporlama sunuyor.
-Yatırımcıların ihtiyaç ve beklentilerinin yanı sıra davranış modellerine göre yatırım kararı alınmasına olanak sağlanıyor.
-Yapay zeka tabanlı sistem sayesinde finansal algoritmanın varlık dağılımı tavsiyeleri oluşturuluyor. Ve bu varlık dağılımı tavsiyeleri de her bir yatırımcının kişisel risk profili ve beklentisi baz alınarak kişiselleştirilerek uygulanıyor.
-Robo danışmanlık, her yerden kolayca erişilebilir hizmetinin yanı sıra her bir tasarruf sahibine aynı kalitede ve eşit dijital yatırım danışmanlığı hizmeti sunuyor.
-Doğru zamanlarda alım-satım kararları verilmesi ve performansları takip ederek daha iyi getiriler sağlanmasına yardımcı oluyor.

GELECEK 3 YILDA ÜÇE KATLANACAK
Burak Sezercan / İş Portföy Genel Müdürü
Üç risk kategorisinde yatırımcılarımız ile buluşturduğumuz Robofonlarımız 20 bine yaklaşan yatırımcı sayısı ile 1.1 milyar lira büyüklüğe ulaştı. Üç yılda Robo Danışmanlık hizmetleriyle dünya genelinde yönetilen portföy büyüklüğünün üç kattan fazla artacağı tahmin ediliyor. Finansal mühendisliğe dayalı yeni nesil ürünlerin sektörün gelişimine öncülük edeceğini düşünüyoruz.

FON KOÇU YÜZDE 58 GETIRI SAĞLADI
Burak Ali Göçer / Garanti BBVA Emeklilik Genel Müdürü

Robo danışmanlığı Türkiye'de BES sektörüne uyarlayan ilk şirketiz. Garanti BBVA Emeklilik olarak 2017'de dijital fon danışmanlık hizmeti vermek amacıyla Fon Koçu'nu hayata geçirdik. Şu anda 100 binden fazla müşterisi olan bir hizmetimiz var. Şimdi ise bu hizmetimizi bir adım ileri taşıdık ve Otomatik Fon Koçu hizmetimizi hayata geçirdik. Artık dileyen müşterilerimiz fonlarının yönetimini tamamen Fon Koçu'na devrediyor ve Fon Koçu'nun önerdiği fon dağılım değişiklikleri otomatik olarak gerçekleştiriliyor.

İNSAN HATASINI ORTADAN KALDIRIYOR
Esra Ulaşan / Magnus Kurucu Ortağı

Robo danışmanlar öğrenen makineler olduklarından yatırım sürecinde duygusal kararlar vermeleri nedeniyle hatalara en çok yol açan 'insan' faktörünü ortadan kaldırıyor. Magnus olarak sektördeki benzerlerinden farklı olarak, tebliğdeki esasları gözeterek makine öğrenimi ve yapay zeka destekli yatırım fonları ve fon sepetleri oluşturma ve tavsiye hizmeti veriyoruz.

80 BİN KİŞİ YARARLANIYOR
Cenk Günkut / AK Portföy Emeklilik Fonları ve Varlık Yönetimi İş Geliştirmeden Sorumlu Bölüm Başkanı
Ak Portföy ve Agesa iş birliği ile kurgulanan 'FonPro' dijital yatırım hizmetlerinde mevcut durumda 900 bine yakın emeklilik sözleşmesi içerisinde 80 binin üzerinde robo danışmanlık hizmetinden aktif yararlanan sözleşme bulunuyor. Katılımcıların piyasa koşullarına göre otomatik olarak doğru varlık alokasyonuna yönlendirilebilmesi ve kişisel danışmanlık hizmetlerinden yararlanmaları daha yüksek getiri potansiyeline zemin hazırlıyor.

HER 100 TL'NİN 9 TL'SİNİ FONMATİK ROBO YÖNETİYOR
Murat Atalay
Anadolu Hayat Emeklilik Genel Müdürü

2022'de FonMatik ROBO'ya fon dağılım değişiklik hakkını devreden müşterilerimizin sayısı 70 bine yaklaştı ve FonMatik ROBO tarafından yönetilen portföy büyüklüğü 5.2 milyar lirayı aştı. Emeklilik Gözetim Merkezi tarafından açıklanan güncel verilere göre, söz konusu fon büyüklüğünün şirketimiz gönüllü BES toplam fon büyüklüğündeki payı yüzde 9 seviyesine. denk geliyor.