Engel tanımayan ekonomi

Gamze Karagöz / INBUSINESS

Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre dünya nüfusunun yüzde 16'sı yani yaklaşık 1,3 milyar kişi doğuştan ya da sonradan oluşan çeşitli faktörler nedeniyle 'engelli' kabul ediliyor. Türkiye'de ise 'Ulusal Engelli Veri Sistemi 2023' kayıtlarına göre bu rakam iki buçuk milyondan fazla. Dolayısıyla dünya nüfusunun önemli bir kısmının markalardan beklediği hizmet şekli değişim gösteriyor.

Şirketler için işin sosyal sorumluluk boyutu önemli bir kriter ancak meseleyi bir de kapsayıcılık ve ekonomik potansiyel boyutuyla değerlendirmek gerekiyor. Zira globalde bu kişi ve ailelerinin oluşturduğu 13 trilyon dolar civarında bir harcanabilir potansiyel gelir var. Hal böyle olunca kazanç ve müşteri sayısının yüksekliği ve hiç unutmamamız gereken herkesin bir gün engelli kalma potansiyeli gerçeği, şirketleri bu alanlarda sınırsız ürün ve hizmet sunmaya itiyor.

Toplumda böylesine ciddi yer edinen bu özel bireyler için artık çoğu şirket hem mağazalarını hem de web sitelerini erişilebilir hale getiriyor. Örneğin, görme engelli kullanıcılara özel sesli yönlendirme hizmeti, işitme engelli bireyler için web sitelerinde yapay zeka destekli işaret dili çeviri sistemi, görme engelliler için mağazalarda navigasyon hizmeti, yemek siparişinde ekran okuyucu yazılım desteği, online alışverişte, bankacılık ve telekomünikasyon hizmetlerinde ödeme kolaylığı sağlayan şirketler mevcut. Ürün bazında ise özel gereksinimli bireylerin giyinirken yaşadığı zorluklar göz önüne alınarak oluşturulan koleksiyonlardan özel ihtiyaç ürünleri kapsamında geliştirilen fonksiyonel banyolara, engelli bireylere özel kolayca giyilip çıkarılabilen ayakkabılardan konuşan tansiyon cihazı ya da saatlere kadar kadar geniş bir çeşitlilik söz konusu.

Teknoloji en büyük yardımcı

Amazon Devices and Services tarafından yürütülen bir araştırmaya göre engelli yetişkinlerin yüzde 77'si günlük görevlerinde kendilerine yardımcı olması için teknoloji kullanıyor. Global örneklere baktığımızda da teknolojinin ne denli önemli olduğu hemen hissediliyor. Örneğin, İspanya'da görme engelli bireyler için bir iç mekan navigasyonu olarak tasarlanan Navilens uygulaması en çok konuşulan işlerden biri. Navilens, kodlarının telefon kamerasıyla okunmasıyla çalışıyor. Bu kodlar, metro istasyonları, otobüs durakları, müzeler, kamu binaları ve henüz sınırlı sayıda market ürünleri üzerinde bulunuyor. Tekerlekli sandalye kullanıcıları için otopilot sistemi olarak tasarlanan NavChair navigasyon uygulaması da bir diğer örnek.

Danimarka çıkışlı Be My Eyes ise teknolojik olduğu kadar insan temelli bir uygulama. Görme engellilerle onlara yardımcı olmak isteyen gönüllü katılımcıları bir araya getiriyor ve görme yetersizliği olan kullanıcılara nesneleri tanımlıyor. Sınırları kaldıran bu teknolojilerin kapsama alanları da hızla genişliyor. Geçtiğimiz günlerde Suudi Arabistan basın ajansı, çocukların spesifik rehabilitasyon ihtiyaçlarını gidermek için Alexa cihazlarına Arapça İçerik oluşturulduğunu duyurmuştu.

Örnek uygulamalar

Türkiye'de ise kurumlar, engelsiz iletişim peşinde. Bu konuda yapılan sayısız çalışma mevcut. "Engelli bireylerin kendilerini daha özgüvenli hissetmelerine katkı sağlamayı hedefleyen ürünlerimizin yanı sıra dijital dönüşümden yararlanan hizmetleri de hayata geçiriyoruz" diyen LC Waikiki E-Ticaret Genel Müdürü Ömer Barbaros Yiş, şirketin engelsiz iletişim vizyonundan bahsediyor. Yiş, "lcwaikiki.com'da canlı destek, özel olarak eklenen ana sayfa butonu ve Whatsapp destek hattı aracılığıyla müşterilerimizi, işaret dili bilen müşteri temsilcilerimizle buluşturuyoruz. Engelsiz iletişimi güçlendirmek adına VoiceOver (iPhone) ve TalkBack (Android) ile sesli asistan desteği sunuyoruz. Engelli bireylere yönelik gerçekleştirdiğimiz faaliyetler kapsamında, görme engellilerin sosyal hayata tam ve eşit katılımını hedefleyen ve bu yönde teknolojiler geliştiren WeWalk ile de önemli bir iş birliğine imza attık" diyor.

Son bir yılda LC Waikiki Engelsiz İletişim Projesi kapsamında işaret dili ile iletişim kuran müşteri sayısı yaklaşık bin kişiye ulaşmış durumda. Bu bağlamda iletişim trafiklerinin her geçen gün arttığının altını çizen Yiş, "WeWalk ile iş birliğimiz kapsamında DANIŞ uygulamamız iki aydır aktif kullanımda. İki ayda yaklaşık 200 görme engelli vatandaşımıza alışveriş deneyimi yaşattı. Her ay en az 100-150 vatandaşımıza dokunan bir platform olarak faaliyet gösterecek gibi görünüyor" diyor. Konu ile ilgili yaptıkları gelecek çalışmaları ise şöyle aktarıyor; "Mobil uygulamamızın erişilebilir olması için görme engelli kullanıcılarımızdan aldığımız geri bildirimler doğrultusunda çalışmalarımız devam ediyor. Bu çalışmalar sonucunda mobil uygulamamızı iOS ve Android işletim sistemlerinde bulunan Voice Over ve TalkBack sesli asistanları kullanarak uygun hale getirme- ye devam ediyoruz."

Bir senede 180 bin tıklanma

"Müşterilerimize engelsiz ve erişilebilir deneyim yaşatmak için sesli yönlendirme ve işaret diliyle görüntülü görüşme hizmetlerimizi sunuyoruz" diyen AgeSA Hayat ve Emeklilik Pazarlama ve Strateji Genel Müdür Yardımcısı Roşan Dilek, "Görme engelli bireylerin sigortacılık işlemlerini kendi başına yapabilmesi için BlindLook ile sesli simülasyon teknolojisini geliştirdik. Bu hizmetin ardından da bir ilke imza atarak işitme engelli müşterilerimiz için görüntülü görüşme hizmetini başlattık. Şubat ayı itibarıyla görme engelli müşterilerimiz için geliştirdiğimiz sesli simülasyon uygulamamızla aylık ortalama beş bin kullanıcıya ulaşıyoruz" diyor.

Tanımladıkları toplam 104 adet simülasyon ile 2023 yılı boyunca toplamda 180 bin tıklanma sayısına ulaşan şirket, 250 işitme engelli müşterisi içinse işaret dili kullanarak AgeSA Mobil uygulaması üzerinden görüntülü görüşme hizmeti sunuyor.

Dilek, "Kullanıcı deneyimini odağa koyarak müşterimizle ve iş ortaklarımızla birlikte tasarlanan mobil uygulamamız da önemli hizmet kanallarımızdan biri. Mobil uygulamamızı da her geçen gün yeni fonksiyonlar ve özellikler ekleyerek zenginleştiriyoruz. Önümüzdeki dönemlerde müşterilerimizden gelen talepler ve geri bildirimlerle hizmetlerimizi mükemmele ulaştırmayı hedefliyoruz. Müşterilerimizle temas ettiğimiz her bir adımda ve hizmet kanalında kapsayıcılığı ve erişilebilirliği geliştirmek adına çalışmalarımıza hız kesmeden devam edeceğiz" diyor.

Ödüllü çalışmalar

MediaMarkt da mobil uygulamaları ve web sitesinde görme engelli kullanıcılar için yapay zeka tabanlı sesli simülasyon desteği sağlayan bir diğer marka. BlindLook ile yaptığı iş birliği kapsamında görme engelli kullanıcılar online kanallar üzerinden rahatlıkla alışveriş yapabiliyor. Bu çalışma ile ödül almaktan mutluluk duyduklarını anlatan MediaMarkt Türkiye CEO'su Hulusi Acar, "BlindLook'un düzenlediği EyeBrand Ceremony-Beyond Darkness Ödül Töreni'nde EyeBrand ödülü aldık. Görme engellilerin hayatına değer katan markalara verilen bu ödülle, MediaMarkt'ta 60'ı aşkın Eye Brand'den biri oldu. Geleceğe yönelik olarak herkes için daha erişilebilir ve kapsayıcı bir teknoloji deneyimi yaratmak amacıyla çalışmalarımıza devam edeceğiz" diyor.

Teknosa, BlindLook iş birliğiyle iki yıl önce başlattığı sesli simülasyon teknolojisiyle EyeBrand ödülünün sahibi olan başka bir şirket. BlindLook'un sesli simülasyon teknolojisinin teknosa.com web sitesine uyarlanmasıyla görme engelli kullanıcılara tüm site anlatılıyor ve hangi işlem için ne yapmaları gerektiği konusunda detaylı yönlendirmelerde bulunuluyor.

Markaların ürün ve hizmetleri

AgeSA: AgeSA Mobil üzerinden sundukları görüntülü görüşme özelliği sayesinde işitme engelli müşteriler tüm sigortacılık işlemlerini gerçekleştirip öneri, talep ve şikayetlerini işaret dili yoluyla kolayca aktarabiliyor.

Akbank: Banka BlindLook'un Sesli Simülasyonu'yla, görme engelli bireyler için ürün ve hizmetleri erişilebilir hale getirdi. Ekran okuyucu programlarla uyumlu çalışan bu teknoloji, görme engelli kullanıcılara izlemesi gereken adımları sesli biçimde aktarıp onları yönlendiriyor.

Alternatif Bank: Türkiye'de ve bankacılık sektöründe bir ilk olan ve şu an 100'den fazla terime ulaşan sözlük projesini önümüzdeki dönemde daha da zenginleştirerek başta işitme engelliler olmak üzere herkesin kullanımına açık bir kaynak haline getirmeyi hedefliyor.

Amazon Türkiye: BlindLook'un Sesli Simülasyon teknolojisiyle amazon.com. tr'de görme engelli müşterilerinin alışverişi tamamlama süresi 42 dakikadan yedi dakikaya düşmüş durumda.

Anadolu Sigorta: Anadolu Sigorta, Engelsiz Çeviri ile işitme engelli bireylere araç, konut, sağlık, ferdi kaza, seyahat sigortaları gibi ürünlerinin bilgilendirme dokümanlarına yapay zeka destekli işaret dili sistemini entegre etti.

Arçelik: Arçelik, fırın ve fryer özelliklerini buluşturduğu A Fry'da mekanik saatli modellerinde, fırının düğmelerinin bulunduğu pano bölümünde görme engelliler düşünülerek, Braille alfabesi kullanıldı. Ayrıca kullanıcılara, teleskopik ray sistemi ile tepsiyi fırın içinde kolayca hareket ettirmek gibi kolaylıklar da sunuyor.

Canon: Görünmeyen Dünya (World Unseen) görme engelli ve az gören bireyler için dokunsal ve kabartmalı baskı halinde fotoğraf sergisi ile 2,2 milyar insanın fotoğrafçılıktan uzak kalmasının önündeki bariyerleri kaldıracak bir projeye imza atıyor.

FLO: E-ticaret sitesinin ardından FLO mağazalarında da artık görme engellilerin özel gereksinimlerine uygun kapsayıcı ve erişilebilir bir hizmet sağlıyor.

Hayat Finans: Hayat Finans görme engelli kullanıcıların bankacılık hizmetlerine erişimini kolaylaştırmak ve bankacılık deneyimini iyileştirmek için BlindLook ile iş birliği yaptı.

Kale: Şirket, herkes için eşit ve konforlu çözümler sunan tasarımlarla, erişilebilir ve fonksiyonel özel ihtiyaç ürünleri üretiyor.

LC Waikiki: Engelli çalışanların fikirleriyle geliştirilen LCW Limitless koleksiyonundaki her parça, özel gereksinimli bireylerin giyinirken yaşadığı zorluklar göz önüne alınarak oluşturuldu. Türkiye'de engellilere yönelik olarak geliştirilmiş ilk koleksiyon olan LCW Limitless'da, 40 çeşit ürün yer alıyor.
LG: LG çamaşır makineleri kapı ve deterjan çekmecesi için ayrılabilir kulplarla birlikte geliyor. Kulplar, çamaşır makinesinin cep kulplarını kavramak için el becerisi veya bilek gücü azalmış kullanıcıların erişimini kolaylaştırmak için tasarlandı.

L'Oréal Paris: Dünya çapında yaklaşık 50 milyon kişi sınırlı motor becerileriyle yaşıyor. L'Oréal Grup'taki bilim insanlarının geliştirdiği HAPTA, sınırlı el ve kol hareket kabiliyetine sahip kullanıcılar için elde taşınabilir, ultra hassas bir akıllı makyaj aplikatörü olarak öne çıkıyor ve kullanıcılara evde kolaylıkla ruj sürme olanağı sunuyor. L'Oréal Türkiye çatısı altında bulunan Kérastase, BlindLook iş birliği ile ürünlerini tüm görme engelli kişiler için ulaşılabilir hale geldi ve markaların görsel dünyası sesli dünyaya çevrildi.

Mavi: Moda sektörünün ilk EyeBrand sertifikalı markası oldu ve online alışverişlerde sesli yönlendirme özelliği mevcut.

MediaMarkt: MediaMarkt, mobil uygulamaları ve web sitesine görme engellilerin de kolaylıkla erişebilmesi için BlindLook ile iş birliği gerçekleştirdi. BlindLook'un sesli simülasyon teknolojisiyle görme engelli kullanıcılar artık online kanallardan rahatlıkla alışveriş yapabilecek.

Opet: Şirket Temiz Tuvalet Kampanyası çerçevesinde başlattığı Engelli Tuvalet Standartı Uygulaması'yla engelli vatandaşların sorunlarını düşünerek, engelli tuvaletlerinde tekerlekli sandalye hizmeti ve hijyenik ortam sunuyor.

Papara: Voice Card ile görme engelli kullanıcıların POS cihazı üzerinden gerçekleştirdikleri kartlı ödemelerde yaşadıkları zorluklara ses odaklı bir teknolojiyle destek oluyor.

Petrol Ofisi: BlindLook iş birliğiyle Petrol Ofisi, web sitesini tam veya kısmi görme engelli bireylerin dijital ürün ve hizmetleri kimseye ihtiyaç duymadan kullanmalarına olanak sağlıyor.

Philips: BlindLook ile yaptığı iş birliği kapsamında simülasyon teknolojisiyle görme engelli kullancıların ürünlerin kullanım kılavuzlarına kolaylıkla ulaşabilmeleri sağlandı.

P&G: BlindLook iş birliğinde Orkid ürünlerinde, Pantene, Ariel markalarında görme engelliler için erişilebilir bir deneyim sunuyor ve Erişilebilir Her Şey Platformu ile erişilebilirlik çalışmalarını destekliyor.

Samsung Türkiye: Samsung ürünleri hakkında işaret dili bilen müşteri hizmetleri yetkilileri ile görüntülü bir şekilde iletişim kurma fırsatı sunuluyor.

Serel: Şirketin ürün portföyünde bedensel engelli ürün serisi de yer alıyor.

SuperFresh ve Bizim Yağ: BlindLook iş birliği sayesinde yapay zeka ve ses odaklı teknolojiler kullanılarak görme engelli bireylerin yemek yapma deneyimini kolaylaştırmak amaçlıyor.

TAV Havalimanları: Şirket, görme engelli bireylerin ihtiyaç duydukları anda akıllı telefonların kameraları kullanılarak profesyonel asistanlardan görüntülü destek hizmeti alabilmelerini sağlıyor.

Teknosa: BlindLook'un sesli simülasyon teknolojisinin teknosa.com web sitesine uyarlanmasıyla görme engelli kullanıcılara tüm site anlatılıyor ve hangi işlem için ne yapmaları gerektiği konusunda detaylı yönlendirmelerde bulunuluyor.

Toyota: Engelleri ortadan kaldırmak adına BlindLook tarafından geliştirilen teknolojiyle web sayfasını görme engelliler için ses odaklı teknoloji ile kullanıma sunuyor.

Toyota Türkiye: Şirket BlindLook ile Beyaz Baston ve Web Sitesi Sesli Simülasyon projesini hayatı geçirdi.

Turkcell: Turkcell'in 81 ilde 100'den fazla ‚engelsiz mağazası var.

Türk Telekom: İşitme engelli bireyler için web sitesine yapay zeka destekli işaret dili çeviri sistemi eklendi. Türk Telekom web sitesine eklenen yapay zeka destekli görsel betimleme aracı sayesinde görme engelli bireyler betimlenen görselleri ekran okuma araçları ile okuyarak akıştan kopmuyor.

Türk Nippon Sigorta: Türk Nippon Sigorta, dijital erişilebilirliğin önemine vurgu yaparak yeni engelsiz web sitesi projesini hayata geçirdi.

Victoria's Secret: İlk kez engelli kadınların ihtiyaçlarına yanıt vermek üzere özel olarak tasarlanmış bir koleksiyon hazırladı. Koleksiyonun uyum sağlayan özellikleri arasında manyetik kapamalar, duyu dostu kumaş, tamamen ayarlanabilir ve dönüştürülebilir ön askılar ve manyetik yan kapamalara özel tasarlanmış külotlar yer alıyor.

Vodafone: Türkiye Vodafone Vakfı, Düşler Akademisi'ndeki proje ortağı Alternatif Yaşam Derneği (AYDER) iş birliğiyle işitme engellilerle iletişimi kolaylaştırmak için Türkiye'nin en kapsamlı mobil işaret dili uygulaması hayata geçirdi.. Bin 100'e yakın anlatım videosu ve bin 400'e yakın kelime içeren bir sözlükten oluşan uygulama, ücretsiz olarak indirilebiliyor.