Pes etmeden yola devam edenler...

İpek Alpkökin Olgunsoy / INBUSINESS

Yıl 2024 ancak dünyada yaklaşık 50 ülke toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlama konusunda hala herhangi bir adım atmamış durumda. 4 milyar kadın ve kız çocuğu cinsiyetleri zamanda farkın yüz- güçlendirilmesine yönelik kararlılığının arttığını nedeniyle ayrımcılığa maruz kalıyor. Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu'na (UNFPA) göre gezegendeki her iki kişiden biri potansiyelini dışlayan ve sınırlayan bir dünyada yaşıyor. Kadınların yüzde 40'ından fazlası, çok temel konularda bile kendi kararlarını verme hakkına sahip değil. Kadınların yaklaşık üçte biri toplumsal cinsiyete dayalı şiddete maruz bırakılıyor.

Dünya Ekonomik Forumu'nun (WEF) yayımladığı; Küresel Cinsiyet Eşitliği 2023 Raporu'na (Global Gender Gap) göre, toplumsal cinsiyet eşitliğinin tam anlamıyla sağlanması için 131 yıla ihtiyaç var. 146 ülkenin tamamı için 2023'teki küresel cinsiyet farkı puanı yüzde 68,4'te kapandı. 2023 Küresel Cinsiyet Eşitliği Endeksi'ne göre henüz hiçbir ülke tam toplumsal cinsiyet eşitliğine ulaşamadı, ancak ilk dokuz ülke yani İzlanda, Norveç, Finlandiya, Yeni Zelanda, İsveç, Almanya, Nikaragua, Namibya ve Litvanya farkın en az yüzde 80'ini kapatmış durumda. Dünyaya baktığımızda bu konuda ilk sırayı İzlanda alıyor. Ülke, üst üste tam 14 yıldır ipigöğüslüyor. Aynı zamanda farkın yüzde 90'ından fazlasını kapatan tek ülke olmaya devam ediyor. Küresel ilk beşi diğer üç Kuzey ülkesi (Norveç (%87,9), Finlandiya (%86,3) ve İsveç (%81,5) tamamlıyor.

Türkiye'ye gelecek olursak, global veriler ne derse desin ülke içinde gösterilen çaba ve emek inanılmaz seviyede. Zira bu sene IV. kez gerçekleştirdiğimiz 'İş'te Kadın Gücü' araştırması bunun en güzel kanıtı. İlerleyen sayfalarımızda göreceğiniz 100'ü aşkın şirketin verileri de umut olacak cinsten. Araştırma sonuçlarına girmeden önce her sene yaptığımız gibi bir detayın altını çizmek isteriz. İlk günden beri amacımız asla kurumları yarıştırmak değil,toplumsal cinsiyet eşitliğine değer veren bu yapıları daha da görünür kılmak, kadınların ve gençlerin ise çalacakları kapıları bir nevi adreslemek oldu.

Araştırma verileri Araştırmamızda her yıl olduğu gibi farklı sektörlerde yer alan ve katılım göstermeyi kabul eden 100'ü aşkın şirketin genel çalışan sayısı ve kadın çalışan oranı üzerinden hareket ettik. Bu seneki araştırmamıza 700 bini aşkın çalışanın bulunduğu şirket katıldı. Şirketleri; holdingler, 10 bin ve üzeri çalışan sayısına sahip kurumlar, 5 ila 10 bin, 5 bin ila bin ve bin altı olarak grupladık. Her grubu kendi içinde genel kadın istihdam oranına göre sıraladık.

Bu yıl genel tabloya baktığımızda kadın çalışan oranının yüzde 45,47 seviyesinde olduğunu görüyoruz. Geçen yıl bu oran yüzde 45,29 idi. Araştırmaya katılan 100 şirkette orta kademede 41 bin 718 kadın görev alıyor. 3 bin 77 kadın ise üst düzey olarak görev yapıyor. Yönetim kurullarındaki kadın oranı ise yüzde 28,77.

Bu sene diğer yıllardan farklı olarak gittiğimiz bir uygulama ise kadın çalışan sayılarını tam rakamlarıyla sizlerle paylaşmak oldu. Zira genel kadın çalışan sayısına üst ve orta yönetim pozisyonlarını orantılıyor olmak bizlere kadınların yükselme imkanlarını da net bir şekilde gösterdi. Şunu açıkça söylemekte fayda var ki bu şekilde oranladığımızda işe sıfırdan başlayan kadınların yönetim pozisyonlarına ulaşmasının aslında tahmin ettiğimizden de düşük olduğunu gördük. İstihdama katılım yüzde 50 sınırını zorlasa da kadınların sadece yüzde 12,85'i müdür, müdür yardımcısı ve direktör pozisyonlarına yükselebiliyor. CEO, genel müdür ve üzeri görevlere sahip kadın oranı ise genel çalışan kadın rakamları içinde yüzde birin biraz üzerinde. Yani istihdama katılımı konusunda oldukça başarılıyız. Ancak kadınları daha üst pozisyonlara yükseltmek, daha çok inisiyatif ve sorumluluk vermek için atacağımız adımlar olduğu da bir gerçek...

Yönetim kurulundaki kadınlar

Kadınlara yeterli imkan ve güç sunulduktan sonraki yükselişler ise göz kamaştıracak cinsten. Zira 100 şirketin yönetim kurulundaki kadın oranı yüzde 28,56 ile öne çıkıyor. Geçen sene yüzde 29,96 olan bu rakamdaki değişim yüzde bir oranında düşüş yaşamış. Ancak son bir yılda ülke genelindeki değişimler, ekonomik istikrara ilişkin parametreler ve yönetim kurularının yaş sebebiyle verdiği emeklilik ve ayrılık kararları düşünüldüğünde bu değişim çok da radikal değil. Tersine gelecek seneler için farklı sonuçların da bir işareti.

Doğanlar Holding, yönetim kurulundaki koltukları eşit olarak paylaştıran kurumlardan biri. Öyle ki şirket, sekiz koltuğun dördünü kadınlara vermiş durumda. Anadolu Grubu, Sabancı Holding ve Yıldız Holding de cam tavanları kırmakla kalmayıp, kadınlara hava sahası açan yapılar...
Kadın istihdamında başı çeken şirketlere baktığımızda ise Turkcell Global Bilgi yüzde 70 kadın çalışan oranı ile öne çıkıyor. Kurum, 11 bini aşkın kadını istihdam ediyor, yönetim kurulunda ise dokuz koltuktan altısında kadınlar oturuyor. LCW de bu konuda ipi göğüslüyor. Yüzde 62 kadın çalışan oranıyla toplumsal cinsiyet eşitliğine en değer veren markalardan olan şirket, yönetim kurulunda da yüzde 83 kadın ağırlıklı yol alıyor. LCW'nin altı kişilik yönetim kurulu odasındaki beş koltuğu kadınlar dolduruyor.

Kendi kategorisinde öne çıkan bir diğer marka da İpekyol. Şirkette yüzde 82 kadın istihdamı var. Kadın çalışanların orta düzey yönetici olma oranı ise yüzde 87,72. Alarko da yüzde 83,24 ile en çok kadın çalıştıran kurumlardan. Şirket 7 bin 311 kişilik istihdamının 6 bin 86 kişisini dınlardan yönelik kullanmış.

Kadın istihdamını artıran şirketler

Peki, geçmiş yıllara kıyasla istihdamını kimler artırdı sorusuna gelecek olur isek; geçen sene bin - beş bin kategorisinde liste başı olan Metro Türkiye bu yıl kadın istihdamını artırmış durumda. Öyle ki yüzde 34,42 olan rakam yüzde 35,87'ye çıkmış. Yüzde 70,66 olan Watsons Türkiye ise yüzde 80,33 ile rekor bir artış yaşamış.

Ancak istihdam esenliği sadece rakamla ölçülen bir olgu değil. Kadın çalışanlar "Ben iş yaşamının neresindeyim ve nasıl mutlu olurum?" sorusunu da çokça soruyor. Deloitte'in yaptığı bir çalışmaya göre 2023'ün en önemli bulgularından biri çalışma saatleri ve esneklik etrafında yoğunlaşıyor. Sonuçlar, bir kuruluşun kadınlara işleri bittiğinde esneklik sunma yeteneğinin (veya yetersizliğinin), katılım ve elde tutma açısından en önemli kaldıraç olduğunu gösteriyor.

Çalışma saatleri konusunda esneklik eksikliği, kadınların işverenlerinden ayrılmak için gösterdikleri en önemli üç nedenden biri. Araştırma, kadınlara ne kadar esneklik sunulduğu ile işyerinde ne kadar kalmayı planladıkları arasında güçlü bir ilişki olduğunu da gösteriyor.

Anket, son derece esnek çalışma düzenlemelerindeki kadınların üçte ikisinin, işverenlerinde üç yıldan fazla kalmayı planladıklarını belirtirken, esnek olmayan kadınlarda bu oran yalnızca yüzde 19.

Rakamlara baktığımızda ne yazık ki kuruluşların yüzde 24'ünün toplumsal cinsiyet eşitliğinde "geri kaldığını", yüzde 71'in ise bu ikisinin arasında bir yerde olduğu tespit ediliyor. Kısacası eşitlik konusunda atılacak çok adım var ama çabaları da görmezden gelmememiz gerekiyor.